Tekstweergave van GA-2013_MB100_00049
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
zij
-
als
eerste
-
uitputtend
heeft
best
udeerd
.
Kn
dat
is
geen
sinecure
,
want
kennis
van
het
I
Iebreeuws
,
het
Spaans
en
Portugees
en
zeventiende
-
en
achttiende
-
eeuws
Nederlands
is
daarvoor
onontbeerlijk
.
Nadruk
op
het
detail
en
precisie
karakteriseren
haar
werk
-
wijze
,
zoals
ook
blijkt
uit
het
uitvoerige
notenap
-
paraat
,
dat
zeer
opmerkelijk
-
nagenoeg
evenveel
pagina's
inneemt
als
de
eigenlijke
tekst
.
In
het
inleidende
hoofdstuk
formuleert
de
auteur
de
kaders
van
haar
onderzoek
aan
de
hand
van
een
aantal
vragen
.
Uit
eerder
onderzoek
was
al
bekend
dat
de
armoede
zowel
aan
het
begin
van
de
zeventiende
eeuw
als
halverwege
de
achttiende
eeuw
als
een
zware
last
op
de
schouders
van
de
gemeente
drukte
.
Maar
hoe
was
het
verloop
in
de
tussenliggende
periode
?
I
Ioe
probeerde
de
gemeente
het
probleem
te
beheer
-
sen
?
Uit
welke
motieven
deden
individuele
leden
aan
liefdadigheid
?
Wie
waren
die
armen
en
hoe
zag
hun
leven
eruit
?
Levie
Bernfeld
probeert
in
haar
boek
de
armen
-
zorg
te
karakteriseren
door
aan
te
sluiten
bij
het
wetenschappelijk
diseours
over
de
vraag
in
hoeverre
Iberiseh-katholieke
,
joods
traditionele
of
moderne
Europese
invloeden
bepalend
zijn
geweest
voor
de
organisatie
en
identiteit
van
de
Portugese
gemeente
van
Amsterdam
.
Haar
analyse
van
armoede
en
ar
-
menzorg
brengt
op
dit
punt
geen
verrassende
nieuwe
inzichten
en
onderstreept
het
bestaande
beeld
van
de
Spaans-Portugese
Natie
:
een
zeer
solidaire
gemeen
-
schap
met
een
sterke
etno-religïeuze
,
culturele
en
historische
verbondenheid
,
die
tot
in
de
achttiende
eeuw
grotendeels
weet
stand
te
houden
.
Laten
we
de
resultaten
van
haar
onderzoek
en
een
aantal
voorbeel
-
den
bekijken
.
Tot
de
Spaans-Portugese
Natie
behoren
de
zo
-
genaamde
Conversos
of
nieuw-ehristenen
-
joden
die
zich
vanaf
het
einde
van
de
veertiende
eeuw
vrijwillig
of
onder
dwang
tot
het
katholieisme
hadden
bekeerd
en
hun
nakomelingen
-
die
vanaf
de
zestiende
eeuw
,
al
dan
niet
onder
druk
van
de
inquisitie
,
het
Iberisch
Schiereiland
ontvluchtten
en
in
christelijk
Europa
of
de
islamitische
landen
terugkeerden
tot
het
joden
-
dom
.
Aan
het
begin
van
de
zeventiende
eeuw
had
Amsterdam
op
hen
een
grote
aantrekkingskracht
:
de
protestante
stad
was
tolerant
jegens
andersdenken
-
den
en
ontwikkelde
zich
snel
tot
een
internationaal
handelscentrum
.
De
Portugese
gemeente
die
deze
joden
uit
het
niets
stichtten
,
ging
deel
uitmaken
van
een
wereldwijd
netwerk
van
Spaans-Portugese
joden
.
Binnen
afzienbare
tijd
dwongen
de
Portugese
joden
respect
afin
hun
nieuwe
omgeving
.
Ze
waren
rijk
en
elegant
en
hielden
er
een
aristocratische
manier
van
leven
op
na
.
1
Jat
is
althans
het
o
\
erheersende
positieve
beeld
dat
onder
meer
in
contemporaine
reisverslagen
naar
voren
komt
.
Onder
de
migranten
be
\
ond
zich
echter
ook
een
groot
aantal
arme
joden
,
die
afkomstig
waren
uit
Spanje
en
Portugal
,
uit
Noord-Afrika
,
het
Ottomaanse
Rijk
en
Italië
.
Levie
Bernfeld
berekende
op
basis
van
armoederegisters
dat
een
substantieel
aantal
uit
de
laatstgenoemde
lan
-
den
kwam
en
niet
uit
Spanje
,
Portugal
of
Frankrijk
,
zoals
Daniel
Swetschinski
eerder
had
vastgesteld
aan
de
hand
\
an
de
ondertrouwregisters
.
Amsterdam
liet
het
immigratiebeleid
en
het
daaraan
gerelateerde
armoedeprobleem
over
aan
de
verschillende
etno
-
religieuze
groeperingen
zelf
.
Uit
angst
voor
sociale
onrust
,
die
een
goede
\
eist
and
-
houding
met
de
stedelijke
o
\
erheid
zou
kunnen
verstoren
,
zag
de
Portugese
gemeente
zich
genood
-
zaakt
om
maatregelen
te
nemen
en
deze
steeds
weer
aan
te
passen
.
Overeenkomstig
destijds
moderne
opvattingen
werd
de
armenzorg
vanuit
de
Portugese
gemeente
centraal
georganiseerd
.
De
gelden
w
erden
gegenereerd
uit
de
imposta
(
een
import
-
en
exportbe
-
lasting
),
definta
(
een
vermogensbelasting
),
particu
-
liere
giften
en
de
belasting
op
kosjer
vlees
.
Zolang
inkomsten
en
uitgaven
elkaar
in
evenwicht
hielden
,
bleef
het
armenbeleid
min
of
meer
onveranderd
.
In
de
achttiende
eeuw
echter
bleek
de
financiële
balans
ontoereikend
om
het
groeiend
aantal
armen
en
de
hiermee
samenhangende
toenemende
lasten
te
be
-
heersen
.
Levie
Bernfeld
heeft
berekend
dat
het
aantal
arme
Portugese
joden
feitelijk
nog
veel
groter
\\
as
dan
tot
nu
toe
werd
gedacht
.
De
gemeente
zag
zich
aldus
genoodzaakt
verschillende
hervormingen
door
te
voeren
,
die
de
uitgaven
voor
armenzorg
moesten
beperken
.
Zo
werden
in
een
bepaalde
periode
onge
-
huwde
werkeloze
mannen
tussen
de
twintigen
vijftig
jaar
niet
langer
geholpen
,
maar
weggestuurd
naar
de
koloniën
in
de
West
.
De
armen
werden
bij
de
Portugese
gemeente
hiërarchisch
ingedeeld
.
De
armenzorg
was
in
de
eerste
plaats
bestemd
voor
de
nieuw-christenen
uit
Spanje
en
Portugal
,
die
in
Amsterdam
tot
het
joden
-
dom
waren
teruggekeerd
.
Op
deze
etno-religieuze
afkomst
werd
streng
gecontroleerd
.
De
hierboven
genoemde
Sara
Rodrigues
Ferois
wilde
in
Am
-
sterdam
haar
zoon
laten
besnijden
,
zich
aansluiten
bij
de
Portugese
gemeente
en
aanspraak
maken
op
liefdadigheid
.
Zij
w
erd
pas
gehoord
nadat
twee
getuigen
haar
joodse
afkomst
hadden
bevestigd
.
In
tweede
instantie
werd
hulp
geboden
aan
leden
van
de
Spaans-Portugese
Natie
die
van
buiten
het
Iberisch
Schiereiland
naar
Amsterdam
waren
gekomen
.
Laat
-
Amstelodamum
too-i
[
201
^
|
47