Tekstweergave van GA-1986_MB073_00137
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
over
de
krentebroodskerk
op
zondagmor
-
gen
in
de
Koningin
Emma-school
aan
de
Looiersgracht
(
blz
.
133-134
).
Van
1894
tot
1921
heeft
ook
te
IJmuiden
een
Koning
Wil
-
lemshuis
bestaan
(
blz
.
125
e.v
.
en
175
e
.
v
.).
Dit
zijn
dan
enkele
van
de
krenten
die
wij
uit
Zeilstra's
rijk
voorziene
brood
geplukt
heb
-
ben
.
Het
is
jammer
dat
de
geschiedschrijver
van
de
Amsterdamse
Hervormde
Gemeente
,
dr
.
R.B
.
Evenhuis
,
aan
wie
wij
vijf
delen
Ook
dat
was
Amsterdam
danken
,
deze
scriptie
niet
meer
onder
ogen
heeft
gekregen
.
In
1978
schreef
hij
aan
de
penningmeester
van
het
Koning
Willemshuis
:
Ds
.
Adama
van
Schel
-
tema
en
zijn
werk
hebben
mij
bijna
het
meest
geboeid
van
alles
wat
de
vorige
eeuw
ople
-
verde
.
En
ik
kon
zo
betrekkelijk
weinig
van
hem
-
-
in
het
kader
van
het
geheel
-
vermel
-
den
,
in
elk
geval
veel
minder
dan
ik
had
ge
-
wild
.
Dankzij
het
werk
van
de
heer
Zeilstra
is
dit
probleem
nu
opgelost
.
J.H.v.d
.
HO
H.J.J
.
WUBBEN
,
'
ChINEEZEN
EN
ANDER
Aziatisch
ongedierte
':
lotgevallen
van
Chinese
immigranten
in
Nederland
,
1911
-
1940
,
De
Walburg
Pers
Zutphen
1986
,
184
blz
.,
geïll
.
ƒ
29,50
.
'
Maandag
7
augustus
:
De
politie
ontruimt
de
Chineezen-logementen
',
zo
staat
het
in
de
kroniek
over
1922
,
opgenomen
in
ons
twin
-
tigste
jaarboek
.
Op
19
augustus
volgt
'
Ge
-
dwongen
vertrek
van
ongeveer
200
Chi
-
neezen
naar
China
met
het
stoomschip
'
Am
-
bon
"
en
op
14
september
'
Mr
.
Young
,
Chi
-
neesche
contractman
van
de
stoomvaart
-
maatschappij
'
Nederland
'
op
de
Sumatraka
-
de
door
een
landgenoot
doodgeschoten
'.
In
het
nu
voor
ons
liggende
boek
lezen
we
op
blz
.
70
'
De
eerste
razzia
in
Amsterdam
op
een
bevolkingsgroep
,
uitsluitend
op
basis
van
ras
,
begon
op
de
vastgestelde
datum
om
zes
uur
in
de
ochtend
en
werd
voorbereid
met
de
grondigheid
van
een
militaire
opera
-
tie
.
De
bedoeling
was
om
alle
Chinezen
in
de
zes
logementen
.
..
in
één
klap
op
te
pakken
en
op
te
bergen
in
de
havenloods
van
de
Maat
-
schappij
Nederland
.
Daar
zou
dan
nog
een
selectie
plaatsvinden
van
krachten
die
de
re
-
derij
nog
dacht
te
kunnen
gebruiken
,
waarna
de
rest
naar
het
land
van
herkomst
afgevoerd
zou
worden
.
De
officiële
werver
van
de
Ne
-
derland
,
Ng
Young
,
had
de
taak
toebedeeld
gekregen
om
'
goeden
'
en
'
slechten
'
van
el
-
kaar
te
scheiden
'.
Als
we
dan
verder
lezen
,
dat
Young
behoorde
tot
de
Bo
On-organisa
-
tie
van
shippingmasters
,
die
via
de
razzia
van
7
augustus
zich
van
de
concurrende
Drie
Vingers
had
weten
te
ontdoen
,
dan
krijgen
genoemde
data
uit
de
kroniek
achtergrond
en
samenhang
.
Gedurende
de
zeeliedenstaking
van
1911
waren
door
Nederlandse
rederijen
voor
het
eerst
op
grote
schaal
Chinezen
in
dienst
ge
-
nomen
.
De
Amsterdamse
rederij
Oceaan
had
in
1900
als
eerste
in
Nederland
op
enige
van
haar
schepen
het
Europese
machineka
-
merpersoneel
al
door
Chinezen
vervangen
.
De
maatschappij
Nederland
huisvestte
haar
Chinezen
aanvankelijk
in
een
loods
aan
de
Javakade
.
In
1912
begon
een
Chinese
wer
-
vingsagent
van
deze
maatschappij
een
loge
-
ment
voor
zijn
zeevarende
landgenoten
in
de
Buiten
Bantammerstraat
bij
het
pas
voltooi
-
de
Scheepvaarthuis
.
En
daarmee
begon
een
ontwikkeling
,
die
leidde
tot
de
razzia
van
1922
,
toen
bij
de
malaise
in
het
zeetransport
de
onrust
onder
de
werkloze
Chinese
sto
-
kers
en
kolentremmers
de
algemene
aan
-
dacht
begon
te
trekken
en
het
Algemeen
Handelsblad
op
18
juli
schreef
'
De
bescher
-
ming
onzer
eigen
bevolking
eist
een
overbid
-
delijk
uitroeien
dier
gevaarlijke
benden
'.
In
Rotterdam
kon
deze
rigoureuze
oplos
-
sing
niet
toegepast
worden
en
juist
daar
be
-
vond
zich
in
Katendrecht
de
Chinatown
van
Europa
.
Rotterdam
komt
dan
ook
meer
dan
Amsterdam
in
dit
boek
voor
.
Maar
er
staat
zoveel
Amsterdamse
geschiedenis
in
,
dat
een
bespreking
hier
gerechtvaardigd
is
.
De
in
de
Maasstad
begonnen
fabricage
van
en
handel
in
pindakoeken
sloeg
in
1932
over
naar
de
hoofdstad
,
waar
de
Chinezen
behalve
in
de
Bantammerstraten
verbleven
aan
St
.
Annen
-
straat
en
St
.
Annendwarsstraat
,
Oudezijds
Voorburgwal
,
Warmoesstraat
,
Oudekerks
-
plein
,
Gelderse
kade
,
Bloemgracht
en
Haar
-
lemmer
Houttuinen
.
De
firma
Schoonis
le
-
verde
hun
in
1932
per
week
1500
a
2000
kg
pinda's
.
Twee
andere
bedrijven
zorgden
voor
de
leverantie
van
ruim
500
blikken
broodtrommels
waarmee
de
pindamannetjes
op
pad
gingen
.
En
dat
moesten
er
steeds
meer
doen
,
want
als
vreemdelingen
kregen
zij
geen
ondersteuning
en
daar
de
rederijen
in
versneld
tempo
van
stoomschepen
over
-
gingen
op
motorschepen
nam
de
behoefte
aan
stokers
en
tremmers
af
.
Schokkend
is
het
optreden
van
de
reders
,
die
de
20
gulden
per
maand
goedkopere
Sin
-
gapore
Chinezen
liever
hadden
en
de
ande
-
ren
aan
hun
lot
overlieten
,
en
van
vele
autori
-
teiten
.
Zo
is
de
in
de
titel
verwerkte
racisti
-
sche
uitspraak
afkomstig
van
het
Ministerie
119