Tekstweergave van GA-1986_MB073_00137

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
over de krentebroodskerk op zondagmor - gen in de Koningin Emma-school aan de Looiersgracht ( blz . 133-134 ). Van 1894 tot 1921 heeft ook te IJmuiden een Koning Wil - lemshuis bestaan ( blz . 125 e.v . en 175 e . v .). Dit zijn dan enkele van de krenten die wij uit Zeilstra's rijk voorziene brood geplukt heb - ben . Het is jammer dat de geschiedschrijver van de Amsterdamse Hervormde Gemeente , dr . R.B . Evenhuis , aan wie wij vijf delen Ook dat was Amsterdam danken , deze scriptie niet meer onder ogen heeft gekregen . In 1978 schreef hij aan de penningmeester van het Koning Willemshuis : Ds . Adama van Schel - tema en zijn werk hebben mij bijna het meest geboeid van alles wat de vorige eeuw ople - verde . En ik kon zo betrekkelijk weinig van hem - - in het kader van het geheel - vermel - den , in elk geval veel minder dan ik had ge - wild . Dankzij het werk van de heer Zeilstra is dit probleem nu opgelost . J.H.v.d . HO H.J.J . WUBBEN , ' ChINEEZEN EN ANDER Aziatisch ongedierte ': lotgevallen van Chinese immigranten in Nederland , 1911 - 1940 , De Walburg Pers Zutphen 1986 , 184 blz ., geïll . ƒ 29,50 . ' Maandag 7 augustus : De politie ontruimt de Chineezen-logementen ', zo staat het in de kroniek over 1922 , opgenomen in ons twin - tigste jaarboek . Op 19 augustus volgt ' Ge - dwongen vertrek van ongeveer 200 Chi - neezen naar China met het stoomschip ' Am - bon " en op 14 september ' Mr . Young , Chi - neesche contractman van de stoomvaart - maatschappij ' Nederland ' op de Sumatraka - de door een landgenoot doodgeschoten '. In het nu voor ons liggende boek lezen we op blz . 70 ' De eerste razzia in Amsterdam op een bevolkingsgroep , uitsluitend op basis van ras , begon op de vastgestelde datum om zes uur in de ochtend en werd voorbereid met de grondigheid van een militaire opera - tie . De bedoeling was om alle Chinezen in de zes logementen . .. in één klap op te pakken en op te bergen in de havenloods van de Maat - schappij Nederland . Daar zou dan nog een selectie plaatsvinden van krachten die de re - derij nog dacht te kunnen gebruiken , waarna de rest naar het land van herkomst afgevoerd zou worden . De officiële werver van de Ne - derland , Ng Young , had de taak toebedeeld gekregen om ' goeden ' en ' slechten ' van el - kaar te scheiden '. Als we dan verder lezen , dat Young behoorde tot de Bo On-organisa - tie van shippingmasters , die via de razzia van 7 augustus zich van de concurrende Drie Vingers had weten te ontdoen , dan krijgen genoemde data uit de kroniek achtergrond en samenhang . Gedurende de zeeliedenstaking van 1911 waren door Nederlandse rederijen voor het eerst op grote schaal Chinezen in dienst ge - nomen . De Amsterdamse rederij Oceaan had in 1900 als eerste in Nederland op enige van haar schepen het Europese machineka - merpersoneel al door Chinezen vervangen . De maatschappij Nederland huisvestte haar Chinezen aanvankelijk in een loods aan de Javakade . In 1912 begon een Chinese wer - vingsagent van deze maatschappij een loge - ment voor zijn zeevarende landgenoten in de Buiten Bantammerstraat bij het pas voltooi - de Scheepvaarthuis . En daarmee begon een ontwikkeling , die leidde tot de razzia van 1922 , toen bij de malaise in het zeetransport de onrust onder de werkloze Chinese sto - kers en kolentremmers de algemene aan - dacht begon te trekken en het Algemeen Handelsblad op 18 juli schreef ' De bescher - ming onzer eigen bevolking eist een overbid - delijk uitroeien dier gevaarlijke benden '. In Rotterdam kon deze rigoureuze oplos - sing niet toegepast worden en juist daar be - vond zich in Katendrecht de Chinatown van Europa . Rotterdam komt dan ook meer dan Amsterdam in dit boek voor . Maar er staat zoveel Amsterdamse geschiedenis in , dat een bespreking hier gerechtvaardigd is . De in de Maasstad begonnen fabricage van en handel in pindakoeken sloeg in 1932 over naar de hoofdstad , waar de Chinezen behalve in de Bantammerstraten verbleven aan St . Annen - straat en St . Annendwarsstraat , Oudezijds Voorburgwal , Warmoesstraat , Oudekerks - plein , Gelderse kade , Bloemgracht en Haar - lemmer Houttuinen . De firma Schoonis le - verde hun in 1932 per week 1500 a 2000 kg pinda's . Twee andere bedrijven zorgden voor de leverantie van ruim 500 blikken broodtrommels waarmee de pindamannetjes op pad gingen . En dat moesten er steeds meer doen , want als vreemdelingen kregen zij geen ondersteuning en daar de rederijen in versneld tempo van stoomschepen over - gingen op motorschepen nam de behoefte aan stokers en tremmers af . Schokkend is het optreden van de reders , die de 20 gulden per maand goedkopere Sin - gapore Chinezen liever hadden en de ande - ren aan hun lot overlieten , en van vele autori - teiten . Zo is de in de titel verwerkte racisti - sche uitspraak afkomstig van het Ministerie 119