Tekstweergave van GA-1959_MB046_01007

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
De aantekeningen geven bijzonderheden van zeer uiteenlopende aard. Zo vinden wij bijv. van alle kerkgenootschappen het ledenaantal opgegeven, ontleend aan de algemene telling van 1797: 27499 Luthersen, 537 Remon - stranten, 1430 gedoopte leden bij de Doopsgezinden, 13 Collegianten, 7 Quakers, 58 Hernbutters, 43195 Rooms-Katholieken, 529 Oud-Katho - lieken, 9 leden van de Armenische en 21 van de Griekse kerk, 20300 Hoog - duitse Joden en 2800 Portugese Joden. Over sommige kerken vindt men mededelingen, die men elders niet zo gemakkelijk zal vinden. Als voorbeeld haal ik aan, wat er over de Hern - hutters staat opgetekend: ‘Deese Hernhutters vergaderde eertijts ’t sedert 1768 in de Haerlemerhouttuynen tusse de Dommerstraat en ’t Teerkopers - plijntje in een geweesen tabaks-pakhuys, alwaar de stad Hinloopen in de geevel staat uytgehouwen. Aldaar was ook een klijn orgel, op een galde - rijtje. Dog anno 1797 kogte sij op de Heeregragt aan de Westsij ’t Bste huis besuiden de Hartenstraat, een oud breed huis, voor 16000 guld. en ver - boude ’t selve, tot een kerk. Dog deese sexte verminderde soodanig, dat zij genoodsaekt waren dit gebouw weder te verkopen, en wel aen de Engelsche Bisschopale Gemeente, voor 25 of sooals sommige meenen voor 28000 guld. In Novemb. 1806. Boven de ingang leest men deze Latijnse woorden Te Gum Habita.’ De schrijver beschikte uiteraard niet over offi - ciële gegevens, maar had alles van horen zeggen. Het verwondert ons dan ook niet, dat zijn getallen niet altijd geheel juist zijn: op 28 november 1797 was het huis, thans Herengracht 248, voor ƒlB.OOO, — het eigendom van de Evangelische Broederschap of Hernhutters geworden, op 9 december 1806 voor ƒ20.000, — van George Sawyer, een van de leden van de Epis - copale kerk. Als afbeeldingen bij het verhaal over de Hernhutters vindt men een tekening van het pakhuis met de notitie, dat dat in 1806 als stads - armenschool werd gebruikt, en twee gravures van J. C. Schultsz van 1800 van de kerk op de Herengracht, met als onderschrift: ‘daarin de laatste dienst gedaan in Nov. 1806 en toen verkogt aen de Engelsche Bisschopale Gemeente. De 2de Zondag in Aug. 1817 wierd door dese d’erste openbare dienst gedaen.’ Zoals wij reeds vertelden, vindt men in het boek ingeplakt heel veel gravures van interieuren en exterieuren van kerken, soms los verschenen, soms uit andere boeken geknipt. Volledig is de verzameling ecbter volstrekt niet. Men krijgt de indruk, dat deze hartstochtelijke kerkenverzamelaar geen bemiddeld man is geweest, die ad libitum kon kopen. De papieren band is uiterst eenvoudig, ja zelfs armelijk. De rug, die natuurlijk verbreed moest worden, is eigenhandig met grote touwsteken vastgenaaid. Boek - binderswerk was dat zeker niet. De tekeningen in inkt en waterverf, later alleen in inkt, zijn slordig en gemaakt door een niet zeer begaafde dilettant. Wat de betrouwbaarheid betreft, verwijs ik u naar bet volgende artikel. Nog meer spreekt het schrift; een zeer geletterd man is de eigenaar zeker niet geweest. Het is voor belangstellenden misschien aardig een korte opsomming te krijgen van de voornaamste zaken, die men hier kan vinden. Van de twee Lutherse en ook de Hersteld Lutherse kerk, die in 1765 nog niet bestond, treft men een aantal gravures aan en dan nog een tekening 5