Tekstweergave van GA-1941_MB028_04007
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
Jan.
1941
AMSTELODAMUM
Fee.
Rat.
en
Prov.
Comm.
bestaat.
Inde
Prov.
Comm.
keeren
deze
beide
Plautina
eveneens,
in
gelijkvormige
nabuurschap
terug;
v.
511
met
onwillighen
honden
is
quaet
jaghen,
512
met
ideler
hant
is
quaet
havicken
toeken.
Inde
Prov.
Comm.
is
dus
een
schema
gebruikt,
dat
een
450
jaar
te
voren
al
bij
Egbert
is
aan
te
wijzen,
met
dit
onderscheid,
dat
deze
dein
de
Asinaria-passage
opgesloten
spreuk
necesse.
..
.
lucrum
niet,
de
auteur
der
Prov.
C.
mede
heeft
bewerkt:
v.
150
cost.
...
gaen.
Plau
-
tijnsche
herkomst,
en
dan
uit
voor-humanistischen
tijd,
is
dus
buiten
kijf.
Wij
mogen
dus
Plautus
inschakelen
inde
rij
van
klassieke
auteurs,
van
wie,
naar
wij
bevonden
hebben
27
),
een
gedachte
den
gevel
vaneen
Amsterdamsch
huis
siert.
Dat
de
sententie
verder
reikt
en
al
aan
Plautus’
verloren
Grieksch
origineel,
waar
-
van
zelfs
de
naam
van
den
dichter,
overigens
onbekend,
is
overgeleverd,
moet
worden
toegeschreven,
mogen
wij
slechts
vermoeden
met
het
oog
op
parallel
-
sententies
28
)
en
den
uit
de
Grieksche
nieuwe
comedie
bewaarden
voorraad
aan
spreekwoordelijk
materiaal.
Vrij
zeker
29
)
is
het,
dat
de
gelijkenis
van
den
vogelaar
aan
den
Griekschen
comediedichter
te
danken
is.
De
Ned.
spreuk
is
slechts
een
literaire
spreuk,
gevormd
in
en
herkomstig
uit
de
Prov.
Comm.
Een
Ned.
incunabel,
Deventer,
Jac.
v.
Breda,
1491,
Vulgaria
Plauti
comici
iucundissimi
30
),
die
allerlei
zegswijzen
en
spreekwoorden
uit
Plautus,
ver
-
gezeld
van
Ned.
vertaling,
behelst
van
welke
inc.
hier
voor
het
eerst
partij
ge
-
trokken
wordt
—,
vermeldt
de
spreuk
necesse
est
etc.
in
cap.
XV
met
een
zelfstandige
vertaling:
hi
moet
kost
doen,
die
winnen
wil,
en
niet
met
de
schijnbaar
algemeen
geldende
redactie.
En
Grasmus,
die
in
zijn
geweldig
adagia-werk,
de
Adagiorum
Chiliades,
menigmaal
Lat.
spreuken
door
Nederlandsche,
zij
’t
ook
in
Lat.
gewaad,
toelichtte,
kende
die
cost
moet
voor
de
baat
gaan
dan
niet?
Hij
nam
necesse
est
etc.
slechts
ineen
voorstadium
zijner
Chiliades
(
Suringar,
Erasmus
p.
235)
op,
en
dan
zonder
vindplaats,
doch
dit
weegt
ineen
tijd
van
universeele
bekendheid
met
de
antieke
auteurs
niet
zwaar.
Doch
gecoördineerd
door
de
Ned.
spreuk
van
de
haviken
(of
liever,
van
de
valken
31
),
zooals
de
vogels
bij
hem
heeten).
Erasmus
kende
dus
het
kader
der
spreuk
heel
goed,
maar
was
er
bij
de
identificeering
met
een
Neder
-
landsche
op
het
nippertje
naast.
Waardoor?
Hij
kende
de
niet
in
het
volk
levende
spreuk
cost
moet
etc.
in
het
geheel
niet.
En
daar
de
congruentie
van
necesse
est
etc.
met
het
algemeen
bekende
gezegde
van
de
vogels
hem
op
den
duur
niet
voldeed,
heeft
hij
bij
de
definitieve
redactie
zijner
Adagia
èn
de
Lat.
spreuk
èn
het
zoo
-
genaamde
Ned.
aequivalent
geschrapt
32
).
Ook
na
haar
opname
inden
Byspraeks-almanack
uit
de
Prov.
Comm.
—■
is
de
spreuk
een
boekenspreuk
gebleven.
Hieruit
is
zij
inde
daklijst
van
het
Bur.
v.
H.I.
terecht
gekomen,
en
zoo
heeft
zij
het
tot
een
zekere
bekendheid
gebracht.
Zouden
echter
de
heeren
van
het
Bur.
v.
H.I.
zich
niet
gewacht
hebben
haar
op
hun
huis
te
plaatsen,
als
zij
zich
bewust
waren
geweest,
op
welk
bedrijf
en
welken
levenskring
zij
in
haar
oorspronkelijke
omlijsting
betrekking
had?
Amsterdam.
M.
Boas.
P.
R.,
p.
42.
27
)
Vgl.
bov.
n.
5.
28
)
Vgl.
bov.
n.
20.
29
)
Vgl.
Ed.
Frankel,
Plautinisches
im
Plautus,
Berl.
1922,
p.
171.
°)
Ik
gebruik
het
ex.
der
Kon.
Bibl.,
Den
Haag;
geciteerd
bij
Geerebaerl,
Lijst
enz.,
Gent
1924,
p.
254.
81
)
Vgl.
bov.
n.
26.
b
De
sententie
necesse
....
lucrum
bevindt
zich
natuurlijk
ook
inde
regelmatig
uit
den
heelen
Plautus
getrokken
sententie-reeksen
in
verzamelingen
der
16e
eeuw
als
Senlentiae
et
proverbia
ex
poetis
Latinis,
Venetiis,
z.j.
(ex.
in
mijn
bezit),
en
in
oude
Plautus-edities
(bv.
Wittenberg,
1621)
(ex.
in
mijn
bezit)
wordt
zij,
evenals
andere
sententies,
inden
text
door
den
druk
ken
-
baar
gemaakt.
7