Tekstweergave van GA-1941_MB028_04007

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
Jan. 1941 AMSTELODAMUM Fee. Rat. en Prov. Comm. bestaat. Inde Prov. Comm. keeren deze beide Plautina eveneens, in gelijkvormige nabuurschap terug; v. 511 met onwillighen honden is quaet jaghen, 512 met ideler hant is quaet havicken toeken. Inde Prov. Comm. is dus een schema gebruikt, dat een 450 jaar te voren al bij Egbert is aan te wijzen, met dit onderscheid, dat deze dein de Asinaria-passage opgesloten spreuk necesse. .. . lucrum niet, de auteur der Prov. C. mede heeft bewerkt: v. 150 cost. ... gaen. Plau - tijnsche herkomst, en dan uit voor-humanistischen tijd, is dus buiten kijf. Wij mogen dus Plautus inschakelen inde rij van klassieke auteurs, van wie, naar wij bevonden hebben 27 ), een gedachte den gevel vaneen Amsterdamsch huis siert. Dat de sententie verder reikt en al aan Plautus’ verloren Grieksch origineel, waar - van zelfs de naam van den dichter, overigens onbekend, is overgeleverd, moet worden toegeschreven, mogen wij slechts vermoeden met het oog op parallel - sententies 28 ) en den uit de Grieksche nieuwe comedie bewaarden voorraad aan spreekwoordelijk materiaal. Vrij zeker 29 ) is het, dat de gelijkenis van den vogelaar aan den Griekschen comediedichter te danken is. De Ned. spreuk is slechts een literaire spreuk, gevormd in en herkomstig uit de Prov. Comm. Een Ned. incunabel, Deventer, Jac. v. Breda, 1491, Vulgaria Plauti comici iucundissimi 30 ), die allerlei zegswijzen en spreekwoorden uit Plautus, ver - gezeld van Ned. vertaling, behelst van welke inc. hier voor het eerst partij ge - trokken wordt —, vermeldt de spreuk necesse est etc. in cap. XV met een zelfstandige vertaling: hi moet kost doen, die winnen wil, en niet met de schijnbaar algemeen geldende redactie. En Grasmus, die in zijn geweldig adagia-werk, de Adagiorum Chiliades, menigmaal Lat. spreuken door Nederlandsche, zij ’t ook in Lat. gewaad, toelichtte, kende die cost moet voor de baat gaan dan niet? Hij nam necesse est etc. slechts ineen voorstadium zijner Chiliades ( Suringar, Erasmus p. 235) op, en dan zonder vindplaats, doch dit weegt ineen tijd van universeele bekendheid met de antieke auteurs niet zwaar. Doch gecoördineerd door de Ned. spreuk van de haviken (of liever, van de valken 31 ), zooals de vogels bij hem heeten). Erasmus kende dus het kader der spreuk heel goed, maar was er bij de identificeering met een Neder - landsche op het nippertje naast. Waardoor? Hij kende de niet in het volk levende spreuk cost moet etc. in het geheel niet. En daar de congruentie van necesse est etc. met het algemeen bekende gezegde van de vogels hem op den duur niet voldeed, heeft hij bij de definitieve redactie zijner Adagia èn de Lat. spreuk èn het zoo - genaamde Ned. aequivalent geschrapt 32 ). Ook na haar opname inden Byspraeks-almanack uit de Prov. Comm. —■ is de spreuk een boekenspreuk gebleven. Hieruit is zij inde daklijst van het Bur. v. H.I. terecht gekomen, en zoo heeft zij het tot een zekere bekendheid gebracht. Zouden echter de heeren van het Bur. v. H.I. zich niet gewacht hebben haar op hun huis te plaatsen, als zij zich bewust waren geweest, op welk bedrijf en welken levenskring zij in haar oorspronkelijke omlijsting betrekking had? Amsterdam. M. Boas. P. R., p. 42. 27 ) Vgl. bov. n. 5. 28 ) Vgl. bov. n. 20. 29 ) Vgl. Ed. Frankel, Plautinisches im Plautus, Berl. 1922, p. 171. °) Ik gebruik het ex. der Kon. Bibl., Den Haag; geciteerd bij Geerebaerl, Lijst enz., Gent 1924, p. 254. 81 ) Vgl. bov. n. 26. b De sententie necesse .... lucrum bevindt zich natuurlijk ook inde regelmatig uit den heelen Plautus getrokken sententie-reeksen in verzamelingen der 16e eeuw als Senlentiae et proverbia ex poetis Latinis, Venetiis, z.j. (ex. in mijn bezit), en in oude Plautus-edities (bv. Wittenberg, 1621) (ex. in mijn bezit) wordt zij, evenals andere sententies, inden text door den druk ken - baar gemaakt. 7