Tekstweergave van GA-1940_MB027_02115

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

Oct. 1940 AMSTELODAMUM bron gebruikte, leidt den naam Spaarpotsteeg vaneen 16e-eeuwschen gevelsteen »hi de Spaerpot” af 9 ), geeft voor den naam van de steeg naast dien van Jacob van Olens- (of Colen-)steegje ook den naam Heyman Jacobszsteegje (eveneens naar een huis inde Kalverstraat), verzwijgt kieschheidshalve den onfatsoenlijken naam afgeleid van bewoonsters der steeg, en vermeldt ten slotte, dat inde 18e en in het begin der 19e eeuw men den naam Spaarpotsteeg vele malen verbasterd vindt tot Spree uwp otsteeg. Verbasterd? Spaarpot in Spreeuwpot ? Zelfs al hadden wij onzen nieuwen gevelsteen niet, zelfs al ware spreeuwpot voor ons geen tastbaar begrip, zou dit taalkundig even onmogelijk zijn, als thans historisch psychologisch-taalkundig desnoods —, dat inden volksmond uit spreeuwpot spaarpot zou zijn ontstaan. Veeleer is de oplossing deze. De spaarpot, waarnaar de steeg oorspronkelijk genoemd is, stond inden gevel van het huis aan de andere zijde een anonymus deelt inden Navorscher, XVII, 1867, p. 224 10 ) uiteen niet aangegeven bron mee, dat in het laatst der 16e eeuw Geryt van Doesburg inde Spaerpot op het Rockin woonde; of het onze Spaerpot is, is niet geheel zeker, ook de Gaper steeg werd inde 17e eeuw Spaarpotsteeg genoemd 11 ) —, later, op het eind der 17e eeuw heeft Eliseus Arnold, geheel onwillekeurig, of misschien ook willekeurig door de assonantie met den Spaarpot verlokt 12 ), in zijn huis den spreeuwpot geplaatst; toen later de Spaarpot eenerzijds verdwenen was, heeft men den naam van de steeg op het huis anderzijds betrokken en is men officieel van Spreeuwpotsteeg gaan spreken misschien op eigen geconstrueerden volks etymologischen ondergrond —, maarde vreemde naam Spreeuwpot wilde er niet in bij het publiek, dat wel gevoel had voor het practische vaak voorkomende zuinigheidsembleem 13 ), den Spaarpot. [Toevoeging bij de correctie: Een verwijzing van den heer S. Tack in het A. HU. 11 Sept. 1940, Avb. 2e bl. naar een art. van wijlen Corn. J. Gimpel in Buiten, VIII, 1914 p. 275 vgg. over het Rokin, waar sprake is van den huisnaam de Spaarpot op den hoek van de Spaarpotsteeg, bevestigt m.i. de boven gegeven voorstelling. Gimpel noemde ook bet Hof van Aarnem (1691) onder de huisnamen, blijkbaar, op grond van zijn — opzettelijk niet geciteerde bronnen, niet hetzelfde huis als de Spaerpot. Deze had reeds in 1605 op het Rokin een concurreerenden huisnaam in den Verkeerden Spaarpot (vgl. ben. n. 13), evenals, naar ik veronderstel, later de Spreeuwpot was]. Door de goede zorgen van Ir. 11. Voorham zal de steen Inde Sprevpot weldra opnieuw prijken inden gevel van het hoekhuis Rokin 22. Nu nog een aanteekening overeen der drie andere ~nieuwe” gevelsteenen. Over de beide andere, T. GEVOEL en den steen ter herinnering aan P. C. Hooft, die met vroegere artikelen van mij in dit Maandblad in verband staan, nl. De vijf zinnen, Oct. 1938 p. 115 vgg., en Persoon en Plek, Jan. 1939 en wel p. 4, zie men elders in dit nr. De gevelsteen T HEYDEL BERGHS VADT, afgcbeeld bij v. L. en ter G. 11, 187 en bij v. A. en W. VI, p. 80. vroeger in het voor ± 25 jaar afgebroken perceel Rokin 90, is teruggevonden en door den eigenaar, den heer J. H. van Twisk, ineen ander, V ~~ ~ ) Misschien wordt hier de gevelsteen bedoeld, die ben. uit den Navorscher wordt geciteerd. ,°) Coorengel p. 183. De zich achter het pseudoniem „Laboranter” verschuilende auteur, geeft m deel XV —XVII een reeks namen van gevelsteenen, deels met opgave van bron, deels er zonder. 11 ) Ter Gouw, Amsterdam, 2e stuk, p. 146 {= Amstelodamiana, Se dr., p. 229). 12 ) Over concurreerende gevelsteenen, zie de Roever, uit onze oude Amstelstad 11, 1890, p. 62. ;‘) Vgl. Ter Gouw, Amsterdam, 2e stuk, 1865, p. 54 ( = Amstelodamiana, 3e dr., 1874, p. 100). Behalve de drie Spaarpotstegen (zie boven), de vroegere Spaarpotsgang inde Vijzelstraat (Breen t.a.p.) en de Spaarpottengang Rozengracht 83 —87 naar den nog aanwezigen gevelsteen de drie Spaerpotten op nr. 81, door mij afgebeeld Jaarboek, XXXIV, 1937, p. 48, had men °°k een Sprokkelbeurssteegje (Goudsbloemstraat), Ter Gouw t.a.p., verder een aantal huisnamen de Spaerpot, zie Coorengel p. 183. Voorts de door Gimpel (zie bov.), eveneens van het Bokin, vermelde gevelsteen de Verkeerde Spaerpot, „een onderste boven gehouden spaarpot, 'vaaruit geldstukken rollen”. En dan denke men aan het varken inde portiek van het Verzekeringsgebouw op het Muntplein, tusschen Kalverstraat en Rokin. 115