Tekstweergave van GA-1939_MB026_15036

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

AMSÏELODAMUM Febr. 1989 nr. 5 „vaststaande voorgeschreven worm”; nr. 9 „het type, het toonbeeld van iets”. Deze schakeeringen weerspiegelen zich ook inde samenstellingen, waarin model als eerste lid voorkomt: ineen aantal woorden, die een toonbeeld beteekenen van hetgeen het tweede lid aanduidt (dus geval 9), bv. modelboerderij 1 ), modelhoeve, modelschool enz., of die een soort van iets beteekenen met een voor geschreven model overeen - komend (geval 4 en 5), bv. modeljas, modellaars, modelmantel enz., modelgeweer enz. Eigenaardig is, dat het Wb. onder de eerstgenoemde groep rekent, en niet onder de laatstgenoemde, waaronder men het op grond van zijn niterlijken vorm zou willen rangschikken, het woord modelhoed : „in modewinkels, hoed, waarvan men slechts één exemplaar in voorraad heeft, en wel volgens de modellen van het seizoen, een Parijsche modelhoed ”. Dit woord, dat op de grens ligt van beide typen, wijst de richting, waarin de beteekenis van modelhuis bovenbedoeld moet worden gezocht. Modelhuis is hier natuurlijk niet een huis, waarin modellen worden bewaard, hoewel het naar analogie van verwante composita modelkamer, bv. „de modelkamer van het Dep. van Marine, waarin modellen van schepen in het klein nagemaakt worden bewaard” (Wb. der N. T. t.a.p. p. 908), modelzaal, „vertrek, waarin de modellen bv. van jassen zijn uitgestald, de modelkamer van het Dep. van Marine” (Koenen- Endepols p. 623) deze beteekenis zou kunnen bezitten; evenmin 2 ) een huis, dat architectonisch als toonbeeld voor andere huizen dient, of ook door zijn inrichting, het woord loopt dan parallel, in begripsverhouding der samenstellende deelen, aan de hedendaagsche modelkamers in deze bet. kennen de woordenboeken deze samenstelling nog niet der meubelzaken 3 ): inde N. Roti. Crt. O. D. van 20 Oct. 1938 staat onder het opschrift „Modelhuis N.V. (naam)” een bericht, dat deze N.V. ineen nieuw blok aan den Stadhoudersweg een benedenhuis als modelwoning heeft ingericht, in het A. Hbl. O. van 4 Dec. 1938 kondigt een Amsterdamsche firma de opening harer modelwoning ineen Haarlemsche villa aan. Vaneen vakman en deskundige mocht ik vernemen, dat reeds 30 a 40 j aren geleden hier met modelhuis aangeduid werd een Parijsche maison de haute couture, een modcscheppend huis, waaruit de typen, de modellen zich naar het buitenland verbreidden. Hier in Amsterdam bevonden zich modezaken, die in Parijs een model wij raken hier aan den Parijschen modelhoed van het Wb. kochten, dat zij ineen willekeurig aantal exemplaren navolgden; op het eind van het seizoen, zooal niet eerder, als een dame er het geld voor over had, verkochten zij- den modelhoed resp. de modeljurk zelf. Maar dergelijke modezaken tooiden zich hier met den naam modelhuis niet. Wel echter staat de term modelhuis, die het voorwerp van ons onderzoek is, met een schakeering, die aldus het begrip „modelkleeding - stuk” verwierf, in verband. Aan het woord model- heeft zich namelijk een verschijnsel voltrokken, dat inde beteekenisleer hcrhaaldelijk is op te merken: een exponent, dien een woord op stuk van zaken verkrijgt, wordt op den duur een blijvend bestanddeel inde beteekenis van het woord zelf, hij wordt er aan inhaerent. De eigenschap der uniekheid, die een modelhoed (-japon, -mantel), waarnaar andere exemplaren worden gecopieerd, bezit, wordt overgedragen op die hoeden, jurken enz., die een modezaak slechts in één exemplaar verkoopt, en die daarom eveneens modelhoeden, modeljurken enz. worden genoemd. Kortom een modeljurk is de tegenhanger vaneen confectiejurk. Dij een artikel inde N. Roti. Ct., 7 Aug. 1938, O. bl. C, de Ontwikkeling der Confectie - kleeding, van rnej. R. Spittel, staat een afbeelding vaneen damestoilet met het b Een andere dergelijke vorming is modelmelkerij, waarvan weer het woord modelmelk, dat ik op een melkwagen van Oud-Bussem las, is afgeleid. 2 ) Zie echter ben. p. 37. :i ) Het woord modelkamer in dezen zin, waarvoor ook toonkamer wordt gebezigd, kan men dikwijls in reclamebiljetten en in advertenties lezen. In het A. Hbl. van 18 Aug. ’3B A. bl., 2e bl. staat ineen advertentie „ameublementen, welke als (bedoeld wordt: voor) modelkamers hebben dienst gedaan, worden voor halve prijzen opgeruimd.” 36