Tekstweergave van GA-1937_MB024_11057

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
Apr. 1937 AMSTELODAMUM Er zijn slechts vier Amsterdamsche stadsgezichten bij. Hatzijn: de Dam van de Kalver - straat uit gezien, uit het Louvre, en de Nieuwe Kerk en een hoek van het Stadhuis, uit het Rijks-Museum, benevens de Nieuwezijds Voorburgwal, naar het Stadhuis te zien, uit de verzameling-A. J. Robarts te Londen, en de Stadsgracht, voor zoover de ligging aangaat overeenkomend met de Martelaarsgracht. Inde huizen herkent men echter, naar hierbij inden catalogus is aangeteekend, Amsterdamsche woningen, welke op een andere plaats stonden. Het is een voorbeeld van de wijze waarop Van der Heyden meermalen zijn stadsgezichten componeerde. Het tweede deel van de schilderijen is inde omgeving van Amsterdam gemaakt: de poort van het huis Elswout bij Haarlem, het huis Goudestein aan de Vecht, het Rechthuis te Maarsen en het kasteel Nijenrode. Niet minder dan vier schilde - rijen, waaronder twee uit de verzameling van baron dr. K. Neuman te Weenen, betreffen voorts het huis ten Bosch en twee het oude Hof te Brussel. Tweemaal is bij stadsgezichten achter den naam Xanten een vraagteeken gezet. Eenmaal is het Valkhof te Nijmegen afgebeeld en een andermaal de Jezuïetenkerk te Dusseldorf. En tenslotte zijn er landschappen, boschgezichten en stillevens. Eender beide laatste, deel uitmakend van eene particuliere Engelsche verzameling, is door Jan van der Heyden op 73-jarigen leeftijd geschilderd. In totaal zijn er 32 schilderijen, meest paneelen, enkele doeken en een glasschildering. Daarbij sluiten zich aan, de teekeningen en prenten, waardoor men den opbouw vaneen werk als het Brandspuitenboek kan volgen. En hiermede naderen wijden anderen kant van den kunstenaar-werktuigkundige. Of eigenlijk zien wij hierin een mengeling van beide. Dit door hemzelf vervaardigde, geschreven en geïllustreerde reclameboek is een kunstwerk geworden. Hoe trok hem als artist de wilde schoonheid van den vlammengloed aan; hoe geweldig - dramatisch weet hij dien bijv. weer te geven, als hij den grooten brand tusschen Elandsgracht en Elandsstraat, op 27 Juli 1679, maalt. Maar hoe is hij er tegelijkertijd op bedacht de voordeelen van zijne uitvinding, de slangbrandspuit, te doen uitkomen. Op de bekende plaat van het verbranden van het Gothische raadhuis in 1652, die wij in het jongste Februari-nummer (op blz. 17) reproduceerden, ziet men eenerzijds de primitieve oude manier van blusschen: het vullen van de leeren emmertjes door mannen, die op ladders inde gracht (hier het Damrak) staan; het gedrang van de, in twee rijen geschaarde, spuitgasten, die elkander de emmers doorgeven; de eene rij de volte, die soms half-leeg waren op het oogenblik, dat zij bij den brand aankwamen, de andere rij de leege. En daarnaast de eenvoud, de rust, de zekerheid en de doeltreffendheid van de nieuwe methode, waarbij geen sprake is van verwarring van veel helpers; over de leege straat kronkelt zich de brandslang naar het als een oven laaiende Raadhuis en een flinke (constante!) straal water schiet inde vuur - zee. Daarnevens moesten de talrijke afbeeldingen van brandruïnes als afschrik - wekkend voorbeeld dienen, als aanbeveling om toch vooral van deze wonderlijke inventie gebruik te maken, Jan van der Heyden’s spuiten te koopen. Dok inde manuscripten, boeken en drukwerken wordt deze uitvinding behandeld en eveneens die van de straatlantaarn. Wat laatstgenoemde betreft, mogen wij nog verwijzen naar de interessante mededeelingen, die hieromtrent gedaan zijn op blz. 22 en volgende van den eersten jaargang van ons maandblad. En eindelijk is er ter tentoonstelling nog een aantrekkelijke afdeeling Varia, waarin, naast be - kende zaken als de twee trapleuningen inden vorm van slangen, afkomstig van Vander Heyden’s werkplaats inde Koestraat, ook het fraaie model is vaneen brandspuit met toebehooren, vermoedelijk door Jan van der Heyden zeil gemaakt (behoorend tot de verzameling van mr. A. C. van Eek), alsmede een straatlantaarn, volgens het model van Jan van der Heyden. Alles bij alles dus een zeer belangwekkende tentoonstelling. Wie er nog niet geweest is, ga spoedig naar de Nieuwmarkt. Gij zoudt anders te laat kunnen komen! 57