Tekstweergave van GA-1934_MB021_05060

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM van het kruis (gedeelte vaneen altaarstuk van Jacob de Wit). Voorts veertien verguld koperen kandelaars van omtrent 1700. Zeer rijk is het zilverwerk, waarbij een gedreven vergulde monstrans, twee gedreven corpora van kruisbeelden, een gedreven lezenaar, een hostiedoos en een aantal kandelaars. Inde sacristie en inde biecht kapel zijn weder altaarschilderijen van Jacob de Wit of in zijn trant, mede uit de oude kerk afkomstig. De pastorie bevat fraaie antieke meubelen, geschilderd behangsel, een schoorsteenstuk en een zoldering - medaillon van Jacob de Wit, en voorts schilderstukken van verschillende herkomst en tijd, waarbij portretten van vroegere kapelaans. In het naburige portaal en kleinere vertrekken zijn nog vele kostbare meubelen en schilderijen, met voor - werpen uit den rijken kerkschat bijeen, en een bijna volledige reeks van pastoors - portretten, van het tweede kwart van de 18e eeuw tot heden. In het bijzonder op - merkelijk is de bibliotheekzaal met haar betimmering en de zolderingpaneelen, die kerkvaders voorstelden en weder door den befaamden Jacob de Wit in het midden van de 18e eeuw geschilderd. De Mozes- en Aaronskerk heeft in vroeger jaren een bijzondere reputatie gehad door haar uitstekend mannenkoor „Zelus pro domo Deï”, waaraan zangers van naam als Rogmans en Orelio medewerkten. In die dagen gingen zeer velen, ook andersdenkenden, inden Kerstnacht daarheen om de wijding van het indruk - wekkende misgezang te ondergaan. Aan het schilderachtige stadsgezicht, dat zoo langen tijd door het kerkgebouw was afgesloten, is jammer genoeg een einde gekomen toen de breede Houtgracht, de Leprozengracht en de Houtkoopersburgwal, het laatste gedeelte van Vlooien - burg (een naam die met zekere springende parasieten niets te maken heeft, maar die in verband stond met: vloeien, afvloeien), in 1874 alle werden gedempt. De oude namen bleven vooreerst nog in zwang, maarde Raad besloot op 19 December 1883 om ze te vervangen door den verzamelnaam Waterlooplein. De beschreven vaderen op het Prinsenhof hadden geen gelukkigen dag, want wat deed hier de naam van Waterloo, en waarom moest de herinnering aan den houthandel geheel worden weggevaagd? Sedert is zij slechts overgebleven in twee straten die op het Waterlooplein uitloopen, de Lange en de Korte Houtstraat. Die ongelukkige naamsverandering valt nog meer te betreuren omdat aan de Houtgracht bijzondere historische herinneringen zijn verbonden. Op den hoek van de Houtgracht en den lateren Zwanenburgwal stond de eerste Joodsche syna - goge, die in 1597 werd ingewijd. Maar reeds in 1608 was zij te klein geworden en toen kwam er een tweede, daar tegenover, op de noordzijde van de Houtgracht. Dat was de ~Neweh Sjolom” (woning des vredes) waarvan Menasseh ben Israël rabbijn was. Ook de derde synagoge, „het huis Israëls”, verrees aan de noordzijde van de Houtgracht. Dit gebouw werd na de vereeniging van de drie gemeenten in 1639, vergroot en het bleef onder den naam „Thalmud Thora” de gemeenschap - pelijke synagoge, totdat in 1675 de groote, nieuwe tempel werd gebouwd. „Zoo is de onaanzienlijke Houtgracht” we herhalen hier woorden van wijlen D. C. Meyer jr. - „klassieke bodem voor den grooten wereldhistorischen kamp tusschen de vrije gedachte en het gezag der traditie. Hier werden de eerste schermutselingen in dien kamp gestreden, toen Uriel d’Acosta werd veroordeeld en Baruch d’Espinoza inden ban werd gedaan, hij die op dezelfde Houtgracht in 1632 was geboren.” De Mozes- en Aaronskerk, om tot haar terug te keeren, schijnt nu tot slooping gedoemd. De getrouwe kerkgangers zullen over andere parochies worden verdeeld, totdat waarschijnlijk in Zuid, eerst een hulpkerk en daarna een geheel nieuw kerk - gebouw zal verrijzen. Maar daarbij is er toch een andere mogelijkheid. De architect Jan Stuyt, zelf een bouwer van kerken, heeft in de Tijd van 9 Januari 1.1., een voorstel aan de hand gedaan dat alle overweging verdient. In zijn inleiding spreekt hij groote waardeering uit voor hetgeen in Amsterdam door het krachtige 60