Tekstweergave van GA-1934_MB021_05041

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM DE AMSTERDAMSCHE COURANTEN IN RUSLAND De eerste reis van Peter den Groote naar het Westen was inde volle beteekenis van het woord een ontdekkingsreis. LVel had hij inde Njenijetskaja Slohoda, het buitenlandersdorp bij Moskou, waar hij vaak kwam en veel vrienden had, het een en ander gezien en gehoord, maar het echte Westen was dat dorp niet. Bovendien, Peter begreep natuurlijk, dat de inwoners van dat dorp voor het grootste gedeelte avonturiers waren en daarbij menschen, die in hun eigen land zeker geen belangrijke plaats hadden kunnen innemen. In het Westen, vooral in Holland, het Mekka van zijn jongensdroomen, zou hij het echte, volwaardige Westen leeren kennen. Peter heeft zijn verblijf in het buitenland goed gebruikt. Hij heeft alles bestudeerd, meer zelfs dan hij verwerken kon. En alles wat hij zag, wou hij in zijn eigen land invoeren. In Amsterdam leerde hij o.a. de pers kennen. Hij begreep al dadelijk, welk een groote beteekenis een courant zou kunnen hebben voor de doorvoering van zijn politiek, voor het scheppen van nadere banden tusschen zijn achterlijk land en het Westen. Een courant zou hem bovendien in staat stellen zijn onderdanen op de hoogte te brengen van zijn bevelen, hun bepaalde opvattingen helpen bijbrengen. De courant zou nieuwstijding en propagandamiddel moeten worden. De kort na zijn terugkeer uit het Westen uitgebroken oorlog met Zweden, die een slecht begin had (Karei XII van Zweden ontpopte zich plotseling als een goed veldheer), nam al de energie van Peter in beslag. De tsaar moest tijdens de vijandelijkheden een nieuw leger scheppen, zich van wapenen voorzien, de apathie van zijn volk overwinnen. En ondanks al die zorgen vergat Peter zijn plan niet en bereidde de uitgave vaneen Russisch blad voor. Daar Peter gewend was alle vreemde voorwerpen, die de Westersche beschaving met zich meebracht, door - een Hollandschen bril te zien, zoo duidde hij het blad met het woord „courant” aan, hoewel dat woord voor een Rus volkomen onbegrijpelijk was. In December 1702 vaardigde hij een oekaze uit, waarin de uitgave van „couranten” (hij voelde het woord als een meervoudsvorm) bevolen werd. De mannen, die de reis naar Holland hadden meegemaakt, wisten, wat dat vreemde woord beteekende, maar voor de overige Russen was het een klank zonder beteekenis. Daarom zag Peter zich genoodzaakt het Hollandsche begrip „courant” te verbinden met het Russische begrip „wjedomosti”. Inde oekaze stond vermeld, dat het doel van die „koerant- wjedomosti” was de bevolking van den Moscovischen staat op de hoogte te houden van hetgeen op het oorlogstooneel geschiedde, alsook van alle beschikkingen en besluiten der overheid. De „prikazy” (departementen van bestuur) kregen bevel aan de „koeranty” de noodige inlichtingen te verstrekken. Daar in Moscovië de geestelijkheid en de kloosterlingen de weinige menschen waren, die bedreven waren inde moeilijke kunst van schrijven en lezen, zoo werd aan het bestuur der kloosters bevel gegeven die „koeranty” te redigeeren. Het eerste nummer van de „koeranty” verscheen in Januari 1703. Het was een blad van vier kantjes, elke pagina bevatte 27 regels. De oplage bedroeg 1000 exemplaren. De inhoud van dat krantje was een mengelmoes van allerlei dingen: plaatsehjk Moskousch nieuws; statistiek der geboorten, mededeelingen over- den gang van onderwijs aan de „sjtjoermanskaja” school (school voor stuurlieden) en andere door Peter opgericnte scholen, die naar Hollandsche modellen waren ingericht; berichten van het oorlogstooneel; berichten uit ver - schillende gedeelten van Rusland; buitenlandsche berichten. Deze laatste waren aan buitenlandsche, hoofdzakelijk Amsterdamsche, bladen ontleend. Typisch is de volgende bijzonderheid, die een kijk geeft op de toenmalige toestanden in Rusland. Het nieuws over de Russische legers en schepen in Archangel was ontleend aan de Amsterdamsche „koeranty”. Men was dus in Amsterdam beter ingelicht over hetgeen te Archangel gebeurde dan te Moskou. In het algemeen 41