Tekstweergave van GA-1934_MB021_05033
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
PETERSBURG
EN
AMSTERDAM
Bij
elke
hervorming,
bij
elke
onderneming
had
Peter
de
Groote
een
bepaald
Westersch
voorbeeld
voor
de
oogen.
Hij
volgde
echter
het
voorbeeld
niet
in
alles
op,
paste
het
meer
aan
de
Russische
toestanden
aan,
bracht
de
noodige
veranderingen
in,
zoodat
het
voorbeeld,
vooral
na
de
talrijke
wijzigingen,
die
Peter
in
zijn
oorspron
-
kelijk
plan
bracht,
vaak
niet
meer
te
herkennen
was.
Wie
de
zaak
echter
nauwkeurig
bestudeert,
vindt
altijd
het
prototype.
Als
prototype
voor
de
nieuwe
hoofdstad
van
Peter
diende
Amsterdam.
Peter
hield
niet
van
Moskou.
Die
stad
had
voor
hem
vele
onaangename
herin
-
neringen,
ze
was
tevens
de
burcht
van
het
verzet
tegen
zijn
hervormingen,
tegen
al
het
Westersche,
dat
Peter
zoo
bewonderde.
Reeds
vroeg
ontstond
bij
hem
het
verlangen
een
nieuwe
hoofdstad
te
stichten,
dichter
bij
de
zee,
dichter
bij
het
Westen.
Tijdens
zijn
eerste
reis
naar
het
buitenland
heeft
Peter
eenige
hoofdsteden
gezien,
o.a.
Amsterdam
en
Weenen.
Amsterdam
heeft
een
onvergetelijken
indruk
op
den
tsaar
gemaakt
en
sindsdien
zocht
hij
naar
een
plek,
waar
hij
een
dergelijke
stad
zou
kunnen
stichten.
Plet
Moskovische
rijk
bezat
zulk
een
plek
niet.
De
eenige
zee
die
dat
Rijk
had,
was
de
Witte
Zee
in
het
hooge
noorden.
Peter
heeft
die
zee
in
oogenschouw
genomen,
maar
hij
zag
in,
dat
Archangel
en
haar
omstreken
te
ver
van
het
hart
van
het
land
lagen
en,
wat
voor
Peter
wellicht
van
nog
meer
belang
was,
ver
van
het
Westen.
De
gelegenheid
bood
zich
tijdens
den
oorlog
met
Zweden,
inde
Russische
geschie
-
denis
bekend
als
de
~Groote
Noordsche
Oorlog”
(1700
—1721).
Zoodra
Peter
zich
eenigszins
hersteld
had
van
de
vreeselijke
nederlaag
bij
Narwa
(1700)
begon
hij
zijn
systematische
veroveringen
in
het
gebied
van
de
Finsche
golf.
Die
streek
was
in
vroegere
eeuwen
Russisch
grondgebied.
Plet
was
dus
voor
de
Russen
geen
onbekend
land.
Achtereenvolgens
bezetten
de
legers
van
den
tsaar
de
streek
langs
de
Newa
en
kwamen
tenslotte
bij
den
mond
van
die
rivier.
De
delta
van
de
Newa
werd
in
1703
geheel
van
Zweedsche
troepen
gezuiverd.
In
die
delta
vond
Peter
een
plek,
die
veel
overeenkomst
vertoonde
met
het
land
aan
den
Amstel
en
het
IJ.
Gelegen
tusschen
het
Ladoga-meer
(Zuiderzee)
en
de
Finsche
golf
(Noord-zee),
vormde
de
Newa-delta
een
scheiding
tusschen
het
zuidelijke
land
van
Nowgorod
en
Pskow
(Dordrecht
en
Zeeland)
en
het
noordelijke
Finland
(West-Friesland).
De
Newa
(het
IJ)
was
een
breed
water,
dat
een
uitstekende
gelegenheid
voor
een
haven
bood,
de
zijrivieren
vormden
waterwegen,
die
het
zuidelijke
gedeelte
van
het
land
met
de
haven
verbonden
(Amstel),
terwijl
sommige
armen
van
de
Newa
merkwaardige
overeenkomsten
met
de
Amsterdamsche
grachten
vertoonden,
die
Peter
zoo
bewonderde.
De
toegang
tot
de
haven
werd
aan
den
kant
van
de
zee
door
het
eiland
Kotlin
verdedigd
(Pampus).
Naast
deze
overeenkomsten
waren
er
echter
ook
belangrijke
verschillen.
Het
IJ
alleen
mondde
op
de
Zuiderzee
uit
en
had
geen
verbinding
met
de
Noord-Zee.
De
Newa
daarentegen
verbond
het
Ladoga-meer
met
de
Finsche
Golf,
de
haven
zou
dus
niet
naar
het
Oosten
(als
in
het
toenmalig
Amsterdam),
maar
naar
het
Westen
gericht
moeten
worden
met
het
Ladoga-meer
(Zuiderzee)
inden
rug.
Het
IJ
was
veel
smaller
dan
de
Newa,
lag
aan
den
rand
van
de
stad
en
had
geen
armen.
De
Newa
splitst
zich
daarentegen
bij
den
mond
in
eenige
armen,
die
enkele
groote
eilanden
(Wasiljewskij,
Petrowskij,
Jelagin,
Kamennyj,
Golodaj,
Aptekarskij
enz.)
en
talrijke
kleine
vormen,
waardoor
de
nieuwe
stad
slechts
gedeeltelijk
volgens
het
Amsterdamsche
plan
gebouwd
kon
worden.
Voor
zoover
het
kon,
volgde
Peter
zijn
voorbeeld.
Een
vluchtige
blik
op
den
plattegrond
van
dat
gedeelte
van
Petersburg,
waar
„Nowaja
Gollandija”
(Nieuw
Holland)
ligt*)
verraadt
duidelijk
l
)
Dat
„Nieuw
Holland”
beslaat
een
driehoekig
eiland,
begrensd
door
de
Mojka
en
het
Krjoekow-kanaal.
Het
ligt
niet
ver
van
den
mond
van
de
groote
Newa
en
vlak
bij
de
Nieuwe
Admiraliteit.
(De
Oude
Admiraliteit
lag
oostelijker,
schuin
tegenover
de
Pfetrus-
en
Paulus
-
vesting,
het
eerste
gebouw
van
de
nieuwe
stad).
Oorspronkelijk
zou
de
stad
„Slotburg
’
heeten
33