Tekstweergave van GA-1932_MB019_00117

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM Dam af gelijktijdig langs beide rivieroevers ontwikkeld heeft, zal in het ver\olg bij de bestudeering van Amsterdam’s eerste ontwikkeling niet meer, zooals tot nu toe steeds is geschied, a priori ter zijde mogen geschoven, doch ernstig onder het oog moeten worden gezien. DE LUTHERSCHE KERK OP HET SPUI De Evangelisch-Luthersche kerk op het Spui is de oudste Luthersche kerk in ons land en zij bestaat welhaast 300 jaar. Dit feit is nu onlangs herdacht, omdat deze herdenking kon samenvallen met de Her Vormingsweek en met een tentoon - stelling die inde kosterij werd gehouden ter gedachtenis van Koning (nistaai Adolt. Reeds inde 16e eeuw waren de belijders van de Augsburgsche Confessie, zooals zij zich noemden, hier ter stede vrij talrijk, maar uit vrees voor vervolging kwamen zij liefst inde omliggende dorpen bijeen en zoo zij dit deden inde stad, geschiedde dit ter sluiks en in stilte. Na den val van Antwerpen in 1585 werd hun aantal zeer versterkt, maar nog langen tijd verzochten de Lutherschen vergeefs om kerkelijke bijeenkomsten te mogen houden. Een enkele maal trad de vroedschap krachtig op, maar in het algemeen werden de voorschriften ten aanzien van de Lutherschen met zekere oogluiking toegepast, zoodat zij in onze stad ook niet met dezelfde strengheid werden vervolgd als elders. Nadat zij in 1604 andermaal nul het rekest hadden gekregen, vergaderden zij in het pakhuis ~de Vergulde Pot op den Singel dicht bij den buitenmuur van de stad, aan het valbruggetje bij het Spui, daar waar ook het’ sluisje het Boerenverdriet was, aldus geheeten naar het gedurig gedrang van de vele melkschuitjes waarmede de boeren hun melk naar de stad brachten. Spoedig werd het pakhuis eigendom der Luthersche gemeente en de godsdienstoefeningen in dit „kerkhuis” werden van stadswege niet meer verstoord. Sedert waren er ook twee geordende predikanten. Toen in 1631 het plan werd gevormd om op de aangeduide plek een kerkte bouwen, gaf de stadsregeering daartoe volledige toestemming en bovendien werd toegestaan dat gedeeltelijk werd gebouwd op grond van den naburigen Handboogs - doelen. Inde gemeente bestond groote belangstelling voor den bouw. Dit bleek uit belangrijke giften, maar ook doordat vele gemeentenaren bij het heien zelf medewerkten. Op 4 Augustus 1632 werd de eerste steen gelegd en het werk vorderde zoo snel, dat op Kerstavond van 1633. dr. Gasparus Pfeiffer het gebouw inwijdde, al was het nog niet voltooid. Op den Singel werden nog twee huizen afgebroken en daardoor ontstond aan die zijde een pleintje dat nagenoeg anderhalve eeuw dooreen muur bleef afgesloten. De Luthersche Oude Kerk, zooals zij gemeenlijk heette, was dus op de plaats gekomen van het pakhuis ~de Vergulde Pot” en van nog een negental kleinere huizen of pakhuizen. Zij kreeg den vorm vaneen langwerpig vierkant opgetrokken van gebakken en gehouwen steen, en inwendig drie omgaande galerijen van hout boven elkander, welke door ten deele gekoppelde Toskaansche, Dorische en Tonische zuilen werden gedragen. De gewelven werden van hout. De eikenhouten predik - stoel werd rijk versierd met wapens, een pelikaan en ornamenteel snijwerk, en hij Averd zoodanig geplaatst dat alle kerkgangers den voorganger konden zien en hooren. Inwendig is de kerk nagenoeg niet veranderd. In 1692 w-erd achter den preek - stoel een dubbel orgel gebouwd, dat in 1720 is vergroot en verfraaid, Avaarbij de Hamburger Philip Tideman acht paneelen in grauw schilderde. In 1774 is het kerkgebouw uitwendig vrij belangrijk gewijzigd en toen is ook de straks vermelde muur op het voorpleintje vervangen door het nog bestaande hooge hek. De Luthersche Oude Kerk stond bekend als eender grootste gebouwen van dezen aard in Amsterdam, want zij kon wel 5000 menschen bevatten. Bovendien heeft zij onder de protestantsche kerken in ons land altijd een reputatie gehad dooreen uitstekende accoustiek, zoodat de toeschouwers zelfs op de achterste banken Avoord voor woord konden verstaan. In verband hiermee met deze bijzondere eigen- 109