Tekstweergave van GA-1932_MB019_00117
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
Dam
af
gelijktijdig
langs
beide
rivieroevers
ontwikkeld
heeft,
zal
in
het
ver\olg
bij
de
bestudeering
van
Amsterdam’s
eerste
ontwikkeling
niet
meer,
zooals
tot
nu
toe
steeds
is
geschied,
a
priori
ter
zijde
mogen
geschoven,
doch
ernstig
onder
het
oog
moeten
worden
gezien.
DE
LUTHERSCHE
KERK
OP
HET
SPUI
De
Evangelisch-Luthersche
kerk
op
het
Spui
is
de
oudste
Luthersche
kerk
in
ons
land
en
zij
bestaat
welhaast
300
jaar.
Dit
feit
is
nu
onlangs
herdacht,
omdat
deze
herdenking
kon
samenvallen
met
de
Her
Vormingsweek
en
met
een
tentoon
-
stelling
die
inde
kosterij
werd
gehouden
ter
gedachtenis
van
Koning
(nistaai
Adolt.
Reeds
inde
16e
eeuw
waren
de
belijders
van
de
Augsburgsche
Confessie,
zooals
zij
zich
noemden,
hier
ter
stede
vrij
talrijk,
maar
uit
vrees
voor
vervolging
kwamen
zij
liefst
inde
omliggende
dorpen
bijeen
en
zoo
zij
dit
deden
inde
stad,
geschiedde
dit
ter
sluiks
en
in
stilte.
Na
den
val
van
Antwerpen
in
1585
werd
hun
aantal
zeer
versterkt,
maar
nog
langen
tijd
verzochten
de
Lutherschen
vergeefs
om
kerkelijke
bijeenkomsten
te
mogen
houden.
Een
enkele
maal
trad
de
vroedschap
krachtig
op,
maar
in
het
algemeen
werden
de
voorschriften
ten
aanzien
van
de
Lutherschen
met
zekere
oogluiking
toegepast,
zoodat
zij
in
onze
stad
ook
niet
met
dezelfde
strengheid
werden
vervolgd
als
elders.
Nadat
zij
in
1604
andermaal
nul
het
rekest
hadden
gekregen,
vergaderden
zij
in
het
pakhuis
~de
Vergulde
Pot
op
den
Singel
dicht
bij
den
buitenmuur
van
de
stad,
aan
het
valbruggetje
bij
het
Spui,
daar
waar
ook
het’
sluisje
het
Boerenverdriet
was,
aldus
geheeten
naar
het
gedurig
gedrang
van
de
vele
melkschuitjes
waarmede
de
boeren
hun
melk
naar
de
stad
brachten.
Spoedig
werd
het
pakhuis
eigendom
der
Luthersche
gemeente
en
de
godsdienstoefeningen
in
dit
„kerkhuis”
werden
van
stadswege
niet
meer
verstoord.
Sedert
waren
er
ook
twee
geordende
predikanten.
Toen
in
1631
het
plan
werd
gevormd
om
op
de
aangeduide
plek
een
kerkte
bouwen,
gaf
de
stadsregeering
daartoe
volledige
toestemming
en
bovendien
werd
toegestaan
dat
gedeeltelijk
werd
gebouwd
op
grond
van
den
naburigen
Handboogs
-
doelen.
Inde
gemeente
bestond
groote
belangstelling
voor
den
bouw.
Dit
bleek
uit
belangrijke
giften,
maar
ook
doordat
vele
gemeentenaren
bij
het
heien
zelf
medewerkten.
Op
4
Augustus
1632
werd
de
eerste
steen
gelegd
en
het
werk
vorderde
zoo
snel,
dat
op
Kerstavond
van
1633.
dr.
Gasparus
Pfeiffer
het
gebouw
inwijdde,
al
was
het
nog
niet
voltooid.
Op
den
Singel
werden
nog
twee
huizen
afgebroken
en
daardoor
ontstond
aan
die
zijde
een
pleintje
dat
nagenoeg
anderhalve
eeuw
dooreen
muur
bleef
afgesloten.
De
Luthersche
Oude
Kerk,
zooals
zij
gemeenlijk
heette,
was
dus
op
de
plaats
gekomen
van
het
pakhuis
~de
Vergulde
Pot”
en
van
nog
een
negental
kleinere
huizen
of
pakhuizen.
Zij
kreeg
den
vorm
vaneen
langwerpig
vierkant
opgetrokken
van
gebakken
en
gehouwen
steen,
en
inwendig
drie
omgaande
galerijen
van
hout
boven
elkander,
welke
door
ten
deele
gekoppelde
Toskaansche,
Dorische
en
Tonische
zuilen
werden
gedragen.
De
gewelven
werden
van
hout.
De
eikenhouten
predik
-
stoel
werd
rijk
versierd
met
wapens,
een
pelikaan
en
ornamenteel
snijwerk,
en
hij
Averd
zoodanig
geplaatst
dat
alle
kerkgangers
den
voorganger
konden
zien
en
hooren.
Inwendig
is
de
kerk
nagenoeg
niet
veranderd.
In
1692
w-erd
achter
den
preek
-
stoel
een
dubbel
orgel
gebouwd,
dat
in
1720
is
vergroot
en
verfraaid,
Avaarbij
de
Hamburger
Philip
Tideman
acht
paneelen
in
grauw
schilderde.
In
1774
is
het
kerkgebouw
uitwendig
vrij
belangrijk
gewijzigd
en
toen
is
ook
de
straks
vermelde
muur
op
het
voorpleintje
vervangen
door
het
nog
bestaande
hooge
hek.
De
Luthersche
Oude
Kerk
stond
bekend
als
eender
grootste
gebouwen
van
dezen
aard
in
Amsterdam,
want
zij
kon
wel
5000
menschen
bevatten.
Bovendien
heeft
zij
onder
de
protestantsche
kerken
in
ons
land
altijd
een
reputatie
gehad
dooreen
uitstekende
accoustiek,
zoodat
de
toeschouwers
zelfs
op
de
achterste
banken
Avoord
voor
woord
konden
verstaan.
In
verband
hiermee
met
deze
bijzondere
eigen-
109