Tekstweergave van GA-1932_MB019_00045

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

AMSTELODAMUM NEDERLANDSCHE VLAGGEN IN 1536? Het antwoord luidt kortweg: onmogelijk! De eerste die een onderzoek naar den oorsprong van de Nederlandsche vlag heeft ingesteld, was in 1831, toen de onlusten in België het onderwerp actueel maakten, de archivaris Jhr. mr. J. C. de Jonge. Wel heeft hij daarna in zijn bekend werk over de geschiedenis van het Nederlandsche Zeewezen eenige conclusies herzien, maarde hoofdzaak had hij toch reeds aangewezen, nl. dat onze nationale vlag haar oorsprong heeft gevonden bij het begin van den opstand tegen Spanje, inde wapenkleuren van het prinsdom Oranje. Het was er echter verre vanaf, dat die slotsom algemeen werd aanvaard. Dat is vooral ineen later tijdvak gebleken toen er een aantal geschriften verschenen, waarin het rood-wit-blauw werd terug - gebracht tot de tijden van het Beiersche gravenhuis en toch minstens tot het Bourgondische tijdvak. De pennestrijd werd weer verlevendigd toen in 1863 en 1865 hier te lande na vijftig jaar de afschudding van het Fransche juk en van den slag van Waterloo werden gevierd. Twee schrijvers van gezag hebben zich daarbij doen gelden: de Leidsche hoogleeraar Robert Fruin en met name ook de Amsterdamsche geschiedschrijver Jan ter Gouw. We mogen wel constateeren dat de conclusies van beiden thans algemeen zijn aanvaard, maar zij zijn eerst vastgesteld en op onwederlegbare gronden bewezen, door het geschrift vaneen archiefambtenaar in Zeeland met name C. de Waard, die bij een overzicht van alles wat over dit onder - werp was verschenen, een groot aantal archivalia heeft verzameld om het gebruik van de vlaggeklcurcn inden loop van den tijd historisch toe te lichten 1 ). De geschiedenis komt, om het nog eens in het kort uiteen te zetten, op het volgende neer. Willem de Eerste, de aanvoerder inden opstand tegen Spanje, was Graaf van Nassau, maar meer dan dat, Prins van Oranje. Hij was de Prins, Zyne Princelijke Excellentie. Oranje was zijn naam en titel, zijn broeders bleven graven van Nassau en zij voerden het wapen van Nassau-Dillenburg. Het wapen van het prinsdom werd reeds beschreven inde elfde eeuw als: „D’or au cornet d’azur, enguiché et virolé d’argent, lié de gueules”. Het droeg dus op het gouden schild, een blauwen jachthoorn, met zilver {wit) beslagen en gedragen aan een rood snoer. Daar het goud (geel) van het schild niet werd medegerekend, waren de wapenkleuren van Oranje dus: rood, wit en blauw. Uit die kleuren ontstond de vlag van het prinsdom en zij waren ook die van ’s prinsen livrei. Bij het begin van den opstand waren vele vlaggen in gebruik. Elk gewest, elke stad en elke heerlijkheid had weer een andere. Er bestond een ware anarchie in den vlaggentooi, maar in die verwarring kwam regel en eenheid toen, het eerst op de schepen, de vlag werd geheschen van den Prins, den admiraal-generaal of opperbevelhebber ter zee. Eigenlijk had die vlag rood-wit-blauw moeten zijn, maar omdat de naam van den Prins aan een kleur deed denken en tegelijk een leus was, werd in plaats van rood, oranje toegepast. Zoo ontstond de „princevlag” met het „orange-blanche-bleu”. Het zijn vooral de Watergeuzen geweest, die deze vlag bekend en ook geducht hebben gemaakt. Onder die vlag hebben zij, op den histori - schen Isten April 1572, Den Briel veroverd. Met het oranje inde vlag bekenden zij kleur, vóór den Prins en tegen de Spanjolen en hun helpers. Als de gevreesde Duinkerkers een Hollandsch schip veroverden, keerden zij de vlag onderste boven, de oranjebaan onder. Maar kwamen de onzen dan zulk een kaper en zijn buit - gemaakt schip tegen, dan eischten zij het weer op onder den kreet „Oranje boven!” De princevlag met het oranje-blanje-bleu werd dus zeer verbreid, maar al spoedig werd de oranjebaan toch dikwijls dooreen roode vervangen. Dat wilde volstrekt niet zeggen dat men tegen den Prins of tegen Oranje was. Voor de verwisseling was een andere, een technische reden, want het oranje is een onvaste, een gemengde *) C. de Waard. De Nederlandsche vlag. Nieuwe bijdragen tot de kennis harer kleuren. (Met een vlaggekaart). Groningen, J. B. Wolters, 1900. 37