Tekstweergave van GA-1931_MB018_00039
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
Gracht
of
kade.
Aan
het
slot
van
zijn
eerste
opstel
over
straatnamen
(blz.
98
hiervóór)
heeft
de
heer
Henri
Polak
zich
uitgesproken
tegen
de
toepassing
van
de
benaming
„kade”
in
plaats
van
het
oude,
historische,
echt-Amsterdam
-
sche
„gracht”.
Deze
grief
vindt
althans
grootendeels
steun
bij
een
deskundige
als
wijlen
D.
C.
Meyer
jr.
Het
Amster
-
darnsch
Jaarboekje
voor
1898
bevat
zijn
nog
altijd
lezenswaardig
opstel
getiteld:
„Burgwal,
gracht
en
kade”.
De
schrijver
geeft
een
beschrijving
van
een
gracht
in
haar
geheel
en
dat
geheel
wordt
zoo
genoemd.
„Wij
wandelen
niet
„langs”
de
Heerengracht,
wij
wandelen
„op”
de
Heerengracht;
wij
wonen
niet
„aan”
de
Heerengracht,
wij
wonen
„op”
de
Heerengracht.
Een
Amsterdammer
valt
het
moeielijk
een
kanaal
waarlangs
niets
gebouwd
is
een
gracht
te
noemen,
al
dragen
sommige
gegraven
vaarten
in
de
provincie,
taalkundig
zuiver,
dien
naam.”
„Wat
een
gracht
is
gaven
wij
aan;
wat
een
kade
is
weet
ieder.
Terecht
heeft
men,
toen
de
stadvest
genormaliseerd
binnen
de
stad
kwam
en
aan
hare
oevers
huizenrijen
verrezen,
de
kaden
daar
langs
hun
eigen
namen
gegeven:
Nassaukade,
Marnixkade,
Leidschekade,
Witsenkade,
Stadhouderskade,
Mauritskade.
Dat
men
den
geheelen
Buitenkant
Prins
Hendrik
-
kade
doopte
was,
hoe
onpractisch
ook,
geen
onjuistheid.
Maar,
toen
langs
het
Jacob
van
Lennepkanaal
werd
gebouwd
en
grachten
werden
gegraven
die
in
dat
kwartier
wat
levendigheid
en
frischheid
zouden
brengen,
was
het
dwaas
te
spre
-
ken
van
Jacob
van
Lennep
-kade,
da
Costa-kade,
Bilderdijk-/i;otfe,
evenals
van
Hugo
de
Gvoot-kade,
Oldenbarnevelt
-
kade.
Dit
zijn
geen
kaden;
het
zijn
ge
-
wone
grachten.
De
beide
kaden
langs
een
water
kan
men
tezamen
„gracht”
noemen,
maar
niet
tezamen
„kade”
in
’t
enkelvoud.
Een
kade
heeft
geen
over
-
zijde.
’t
Is
echter
karakteristiek
dat
de
stads-regeering,
die
achter
’t
Rijks
-
museum
eerst
grachten
liet
graven
om
ze
daarna
weder
dicht
te
werpen,
als
ze
eens
een
gracht
in
het
leven
riep,
die
niet
eens
gracht
durfde
noemen.
Om
zich
naast
de
zeventiende-eeuwsche
gracht
-
aanleggers
te
stellen
ontbrak
waarschijn
-
lijk,
te
recht
de
moed!”
Ineen
noot
heeft
de
heer
Meyer
nog
aangeteekend:
„Ook
de
spelling
Ka
de
is
onjuist.
Men
zeide
te
Amsterdam
nooit
anders
dan
Kaai,
meerv.
Kaaijen.
En
men
schreef
het
ook.
Zelfs
nog
ter
Gouw.
Het
verdient
echter
opmerking,
als
bijdrage
tot
de
vorming
en
vervorming
van
de
taal,
dat
de
Amsterdammers
er
zich
niet
aan
hebben
gewend,
en,
al
veranderen
zij
Geldersche
Kaai
niet
in
Geldersche
ka
de,
toch
trouw
van
de
Nassaukade
enz.
spreken;
ik
vermoed
dat
dit
komt
door
-
dat
zij
bij
het
uitspreken
zich
geen
kaai
voorstellen
en
even
gemakkelijk
Nassau
-
lade
zouden
hebben
leeren
zeggen.
Van
de
beteekenis
van
het
woord
Kaai
of
Kade
hebben
trouwens
de
Amsterdam
-
mers
uit
de
volksklasse,
die
altijd
van
de
wal
spreken
en
die
de
Handelskade
als
ze
geen
naam
had,
stellig
een
dijk
zouden
noemen,
geen
helder
begrip.”
Met
allen
eerbied
voor
het
oordeel
van
D.
C.
Meyer
jr.,
willen
we
toch
opmerken,
dat
de
Stadhouders-
en
de
Nassaukade
beter
singels
waren
geheeten,
óók
omdat
zij
loopen
langs
den
vroegeren
Buitensingel
of
de
Singelgracht.
KLEINE
VONDSTEN
Inventaris
der
Armenische
Kerk
te
Amsterdam
in
1703.
Den
25
Maij
1703
compareerde
voor
mij,
Joan
Hoe
-
kebak,
notaris
etc.
den
Eerwaerdigen
Johannes
de
Oe
Goer
Loe,
Armeenis
priester,
alhier,
mij
versoekende
door
interpraetatie
van
de
nagenoemde
Ar
-
meeners
en
andere,
spreekende
de
Hol
-
landse
en
Armener
talen
met
hem
in
hun
kerkplaets,
alhier
gelegen
inde
Connigsdwersstraet
te
gaen
ende
op
te
schrijven
alle,
’t
geene
toebehoorden
aen
de
kerk
in
’t
gemeen
en
dat
hem
in
het
particulier
niet
toequam.
Ver
-
clarende
verders
tot
administrateurs
en
bewaerders
van
’t
selve
te
noemen
de
heeren
Thesseli
de
Agasar,
Pieter
Avedt
en
Nazar
van
Eeuwen.
Ende
dit
alles
om
by
syn
overlyden
onderscheit
te
connen
maken
tussen
syne
particuliere
goederen
en
die
van
hare
kerk.
Nament
-
lyk
aen
de
kerk
als
boven:
Het
autaer,
31