Tekstweergave van GA-1931_MB018_00022
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSÏELODAMUM
Dat
waren
de
gebouwtjes,
meest
aan
den
wallekant,
waarin
de
nachtelijke
bewakers
gedurende
hun
diensttijd
genoegelijk
zaten
te
dutten,
nadat
zij
met
geratel
of
gcklcp
hadden
geroepen:
„Bewaart
je
vuur
en
kaarsie
wel!
De
klok
hèttien!”
Van
Allerheiligen
tot
Paschen
gingen
zij
in
hun
wijk
huis
aan
huis
rond,
trokken
aan
de
schel
alsof
er
brand
was
en
vroegen
„Een
turfie
voor
de
wacht!”
Vele
burgers
kochten
dit
af
voor
een
fooi
op
Nieuwjaar,
waarvoor
zij
dan
aan
hun
voordeur
werden
gesignaleerd
door
kapitale
letters,
met
krijt
of
roodaard
geschreven:
T
(turf),
B
(betaald)
of
N
(Nieuwjaar).
Naar
de
letter
en
op
papier
waren
dus
als
gezegd
de
nachtwachts
met
den
aan
-
vang
van
1881
afgedankt,
maar
in
werkelijkheid
waren
zij
nog
springlevend.
Vooral
in
„de
betere
wijken”
als
de
groote
grachten,
bleven
zij
onverminderd
dienst
doen
en
daar
kwamen
zij
elke
week
of
eens
inde
maand
een
belooning
ophalen.
Gewoonlijk
werkten
er
twee
in
compagnieschap,
hetzij
het
heele
jaar
door,
hetzij
alleen
inde
wintermaanden.
In
het
laatste
geval
werden
de
oude
klanten
opgezocht,
die
zich
dan
inschreven
op
een
lijst.
Een
enkel
voorbeeld
daarvan
men
ziet
hoe
lang
na
de
afschaffing,
geeft
zulk
een
naamlijst
met
deelnemers
uit
het
jaar
1908.
Bovenaan
staat:
„De
ondergeteekende.
Nachtwaker,
verzoekt
wederom
beleefd
U.E.
gunst
om
evenals
de
vorige
15
jaren,
voor
eene
wekelijksche
bijdrage
te
willen
inteekenen,
waarvoor
hij
zich
verbindt
om
van
begin
October
tot
einde
Maart
Uwe
panden
te
bewaken
van
’s
avonds
10%
uur
tot
’s
morgens
6
uur.
Ü.E.
Dw.
Dn.
A.
Vcrberne”.
Daaronder
staan
de
namen
van
instellingen
en
firma’s
als;
de
Amsterdamsche
Voorschotbank,
Matthcs
en
Ostwalt,
Crcdict-
en
Handelsver
-
eeniging
Banda,
R.
W.
P.
de
Vries,
Van
Gent
&
Co.,
de
Ned.
Spaar-
en
Voorschot
-
kas,
Lissone
&
Zoon
e.'a.
Met
de
afschaffing
van
het
oude
stelsel
werden
inde
praktijk
vele
misbruiken
gehandhaafd.
ledere
controle
ontbrak
en
daarmede
was
het
hek
van
den
dam.
Drankmisbruik
was
aan
de
orde
van
den
nacht,
zoodra
de
klanten
naar
bed
waren
ontruimden
de
wakers
hun
wijk
en
maar
al
te
dikwijls
onderhielden
zij
goede
betrekkingen
met
allerlei
ongure
elementen.
Maar
het
zaakje
werd
voortgezet.
Als
een
nachtwaker
overleed
verkocht
zijn
weduwe
de
wijk
aan
een
willekeurigen
opvolger,
tenzij
een
zoon
of
een
schoonzoon
het
bedrijf
op
denzelfden
voet
voort
-
zette.
De
heele
nachtwakerij
werd
beschouwd
als
iets
overbodigs,
maarde
oude
traditie
en
prijzenswaardige,
hoewel
dikwijls
misplaatste
meewarigheid,
bewoog
vele
particulieren
om
te
teekenen
op
een
lijst
als
de
hierboven
aangehaalde.
De
politie,
die
ook
gedurende
den
nacht
met
de
zorg
voor
de
veiligheid
was
belast,
was
niet
in
staat
om
deuren
en
afsluitingen
geregeld
te
controleeren,
ook
al
gaf
een
deur
die
dooreen
diender
open
werd
gevonden,
hem
veel
kans
op
een
douceurtje.
Het
behoeft
daarom
ook
niet
te
verwonderen
dat
er
een
botsing
van
belangen
en
een
dikwijls
duidelijke
rivaliteit
bestonden
tusschen
de
dienders
en
de
nachtwakers.
Dit
weinige
geeft
reeds
een
idee
hoe
de
toestand
was,
toen
met
1
April
1902
de
heer
J.
Beuth
inde
Tulpstraat
de
„Gecontroleerde
Particuliere
Nachtveilig
-
heidsdienst”
(G.P.N.V.)
op
commercieelen
grondslag
oprichtte.
Als
„commandant”,
leider
van
het
personeel,
is
een
gepensionneerd
kapitein
van
het
Indische
leger,
de
heer
J.
T.
Wanjon,
opgetreden.
De
dienst
kon
de
volgende
voordeelen
aanbieden:
controle
op
het
gehalte
van
het
personeel,
al
liet
dit
nog
wel
eens
te
wenschen
over
—;
controle
op
de
prestatie,
waar
-
door
slapen
op
den
post,
gebruik
van
sterken
drank
en
het
te
vroeg
verlaten
van
de
wijk,
werden
voorkomen;
ten
derde
een
georganiseerd
verband,
maar
los
van
de
overheid.
Met
dezen
dienst,
welke
spoedig
in
vele
plaatsen
van
ons
land
navolging
heeft
gevonden,
werden
ook
de
bekende
emaille
dienstbordjes
ingevoerd,
hier
voor
het
eerst
in
Nederland.
De
jonge
onderneming
heeft
vrij
spoedig
vasten
voet
gekregen
en
daartoe
hebben
verschillende
omstandigheden
medegewerkt.
Het
was
feitelijk
14