Tekstweergave van GA-1928_MB015_00101

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM HET BEZOEK AAN DE NIEUWE KERK Ongeveer vierhonderd personen, leden van het Genootschap met hunne ge - noodigden, hebben op Zaterdagmiddag 17 November deelgenomen aan het aan - gekondigde bezoek. Toen allen zich onder den preekstoel hadden neergezet, sprak de voorzitter, prof. dr. H. Brugmans, enkele woorden ter verwelkoming „onder deze gewijde gewelven”, waarna onze medebestuurder prof. dr. D. F. Slothouwer, b. i., een algemeene inleiding gaf over het eerbiedwaardig gebouw als architectonisch monument. Voor een deel sloten zijne mededeelingen zich aan bij de bijzonder - heden voorkomende in het artikel van wijlen dr. Joh. C. Breen (blz. 83 hiervoor). De kerk werd in 1412 gesticht maar reeds inden eersten tijd van haar bestaan werd zij door zware branden geteisterd, eerst in 1421, daarna nogmaals in 1452. Daarop werd zij herbouwd als een pijlerbasiliek. Nog in 1488 werd gebouwd aan de koorkapcllen en eerst in 1536 werd de noordelijke transeptarm voltooid, welke dan oók de vormen der renaissance vertoont. De opeenvolgende vernieuwingen, door vermogende geloovigen als Willem Eggert mogelijk gemaakt, hebben aan de kathedraal het bijzondere karakter verleend vaneen laat-gothisch gebouw, maar zonder de karakteristiekste elementen der gothiek, de luchtbogen. Al ver - toont zij naar Franschen trant een rijke ontwikkeling van het koor met zijn krans van kapellen, toch draagt zij een uitgesproken Nederlandsch karakter. Inde triforiumgalerij is het rhythme onafhankelijk van de traceeringen der vensters. Ook de verhoudingen zijn afwijkend van die in het geboorteland der gothiek, in de kathedralen van Amiens en van Chartres. De kerk is gedeeltelijk van natuur - steen opgetrokken. De gewelven, de zijbeuk, de koortrans en de kooi.kapellen zijn van steen, het tongewelf inden middenbeuk echter van cederhout. Na den brand van 1645 (toen Vondel dichtte: „De Koningin van Aemstels hooftgebouwen, Is nu hclaes! haer blaeuwen sluier quyt”. .) werd besloten tot het oprichten vaneen toren aan de westzijde (N. Z. Voorburgwal). Het ontwerp werd opgedragen aan Jacob van Campen. Hij maakte twee modellen, een in gothische vormen, liet andere met zijn geliefde, palladiaansche pilasters. Een van beide is nog in het Rijksmuseum bewaard. Hierbij herinnert men zich allicht de geschiedenis van den nooit verwezenlijkten, „den onvolmaakten toren met den strijd tusschen „Mozes” en „Aaron”, die van de burgerlijke tegen de kerkelijke macht, een conflict dat ten voordeelc van de stedelijke regeering en van het nieuwe Raadhuis werd beslecht. (Vandaar nog de naam Mozes- en Aaronstraat). Na den brand is ook het groote orgel door Van Campen ontworpen. Alleen de zijluiken van Bronckhorst zijn bewaard gebleven. Bijzondere aandacht verdient altijd de prachtige preek - stoel met zijn rijke versieringen, gedagteekend 1649, door Albert \ inkenbrinek uitgevoerd. Het gedreven koperwerk van het koorhek boven de borstwering van wit en zwart marmer, is uitgevoerd door Janus Lutma den Jonge. Vóór dit monu - mentale hek was de Troon opgericht, bij de Inhuldiging van Koningin Wilhelmina op 6 September 1898. Aan deze groote gebeurtenis herinnert ook het gedenkraam aan de Damzijde. Bij de rondwandeling heeft prof. Slothouwer zich verdienstelijk gemaakt door velerlei inlichtingen en een ander bestuurslid, de heer De Balbian V erster, heeft nog bijzonderheden medegedeeld over enkele voorname grafmonumenten. De prachtige tombe van De Ruyter is, na de luisterrijke begrafenis in 1677, door jjombout Verhuist in 1681 voltooid. Deze kunstenaar heeft een langen werktijd gehad, want het is bekend dat hij te samen met Willem, eender zonen van den grooten Hendrick de Keyser, de graftombe heeft vervaardigd inde Oude Kerk te Delft, ter gedachtenis aan den admiraal Maarten Harpertszoon Tromp, die in 1653 bij Ter ïleyde sneuvelde. Het lag voor de hand om aan dezelfde makers te denken bij de graftombe van Jan van Galen, in hetzelfde jaar na den slag van Livorno bezweken, omdat dit werk daarmede overeenstemt. Dit vermoeden werd 93