Tekstweergave van GA-1923_MB010_00014
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
plaats
had
de
tuchtiging
van
Uriel
da
Costa
en
waar
in
1656
de
ban
tegen
Spinoza
werd
uitgesproken.
In
1670
werd
er
de
aandacht
op
gevestigd,
dat
inde
Synagoge
groot
plaatsgebrek
heersch
-
te
;
17
April
1671
werd
de
eerste
steen
ge
-
legd
van
de
thans
nog
bestaande
Synagoge,
die
in
Augustus
1675
werd
ingewijd.
J.
W.
E.
Nieuwmarkt.
De
Gartenlaube
(Nr.
15,
1922)
geeft
als
bijlage
een
driekleurendruk
Alt-Markt
in
Amsterdam
naar
een
schilderij
van
Hans
Herrmann.
Het
is
een
gezicht
van
de
Waag
over
de
markt
met
tentjes
naar
de
Jodenbreestraat;
op
den
achtergrond
de
Zuiderlerks-toren
met
de
driekleur
in
top.
J.W.E.
OUD
EN
NIEUW
UIT
AMSTERDAM’S
VERLEDEN
Amsterdam
in
het
begin
der
acht
-
tiende
eeuw.
Inde
Bijdragen
voor
neder
-
landsche
geschiedenis
en
oudheidkunde
(vijfde
reeks,
deel
IX
afl.
1
en
2)
deelt
prof.
dr,
Géza
von
Antal
een
en
ander
mede
uit
het
dagboek
vaneen
hongaarschen
student
in
Utrecht
van
1714
tot
1716,
Johan
Miskolczy-
Szljgyartó.
Het
spreekt
wel
van
zelf,
dat
deze
jonge
man
van
Utrecht
uit,
ook
eenige
malen
Amsterdam
heeft
bezocht,
De
reis
naar
Am
-
sterdam
en
omgekeerd
vereischte
op
de
ge
-
wone
passagiersboot
negen
uren
;
de
boot
vertrok
’s
avonds
te
acht
uur
en
kwam
’s
mor
-
gens
te
vijf
uur
aan.
Eens
heeft
onze
Hongaar
de
reis
overdag
gemaakt;
toen
heeft
hij
de
route
in
zeven
en
een
half
uur
afgelegd
;
hij
vertrok
uit
Amsterdam
's
morgens
om
één
uur
en
kwam
in
Utrecht
tusschen
acht
en
negen
uur
aan.
Hoeveel
de
vracht
bedroeg,
wordt
niet
vermeld.
Maar
over
het
logies
vermeld
onze
schrijver,
dat
het
in
Amsterdam
heel
goed
en
goedkoop
Was
;
voor
het
logies
betaalde
hij
drie
stuiver,
voor
het
middageten
zes
stuiver
en
voor
de
koffie
een
stuiver
en
vier
duiten.
In
Amsterdam
bracht
onze
Hongaar
een
bezoek
bij
den
vermaarden
anatoom
Frederik
Ruysch.
Hij
zegt
ervan
:
~Inden
medischen
of
academischen
tuin
hoorde
ik
de
medische
uiteenzettingen
van
professor
Ruysch,
verklarende
de
eigenschappen
van
eenige
planten
en
heesters.
In
dezen
tuin
kan
men
vinden
alle
planten
en
boomen,
welke
in
Europa
en
inde
bekende
deelen
van
Amerika
bestaan
;
men
kan
in
flesschen
allerlei
dieren
zien,
alsof
dezelve
levend
waren
en
ook
bloemen
eenige
jaren
oud
alsof
zij
net
toen
opengebloeid
waren
geweest.
Maar
wie
zou
al
de
rariteiten
van
dezen
tuin
kunnen
bestudeeren
of
zelfs
beschrijven
;
de
dokter
zelve,
die
voor
vijftig
jaren
tot
doctor
werd
gepromoveerd
en
als
professor
der
anatomie
en
botanie
den
tuin
onder
zijn
zorg
heeft
gehad,
verklaarde,
dat
hij
zelve
niet
in
staat
was
alle
soorten
van
planten
en
heesters
te
bestudeeren
en
alle
die
monsterachtige
dieren
en
insecten,
die
inde
lucht,
in
het
water
of
op
den
grond
leven;
dit
zou
ook,
zeide
hij,
een
onbegonnen
werk
zijn,
want
de
Republiek
vermeerdert
hun
aantal
eiken
dag
uit
Indië
en
van
elders
waar
men
ook
maar
iets
van
rariteiten
hoort.
Hier
zag
ik
o.a.
een
plant,
haar
naam
is
herba
sensitiva,
nauwelijks
raak
je
haar
blad
aan
of
zij
verwelkt
oogen
-
blikkelijk;
eene
andere,
wier
naam
is
noli
metangere,
vliegt
weg,
als
je
haar
wil
aanraken.
~De
docter
heeft
mij
den
volgenden
dag
te
elf
uren
bij
zich
uitgenoodigd
om
mij
zijne
curiositeiten
te
laten
zien;
ik
ben
op
den
bepaalden
tijd
bij
hem
verschenen;
hij
heeft
mij
drie
uren
lang
bij
zich
gehouden,
maar
ik
zou
wel
graag
drie
dagen
zonder
eten
of
drinken
bij
hem
gebleven
zijn
om
zijne
curiosi
-
teiten,
ik
wil
niet
zeggen
te
bestudeeren,
maar
alleen
in
oogenschouw
te
kunnen
nemen.
Hij
heeft
vier
huizen
juister
misschien
vier
kamers
rondom
de
muren
groote
kasten
met
glasdeuren;
in
deze
kasten
ge
-
nummerd
en
volgens
een
alphabetische
lijst
gerangschikt
monsterachtige
dieren
in
fles
-
schen
en
ook
al
de
lichaamsdeelen
van
den
mensch,
van
den
embryonalen
toestand
af
tot
de
geboorte
toe,
om
den
groei
daarvan
elke
week
en
elke
maand
te
demonstreeren.
Hij
heeft
mij
ook
een
knaap
laten
zien
van
heel
mooi
uiterlijk,
die
op
den
leeftijd
van
twaalf
jaren
stierf
en
die
zoo
prachtig
gecon
-
serveerd
was,
dat
een
hertog
van
Rusland
hem
wilde
kussen,
meenende,
dat
hij
levend
was.
Ook
heb
ik
een
kind
gezien,
welks
oogen
open
stonden
en
zoo
helder
waren,
alsof
het
nog
leefde.
Bovendien
heeft
de
professor
mij
verschillende
andere
vier,
vijf,
zes
jaar
oude
kinderen
laten
zien
en
van
enkele
de
voeten
en
handen,
van
andere
de
ingewanden
of
andere
lichaamsdeelen.
Mijn
pen
kan
al
deze
zaken
niet
beschrijven
;
wie
lust
en
geld
heeft,
kan
hetzelve
komen
kijken".
Als
Johan
Miskolczy
Amsterdam
den
eersten
keer
bezoekt,
is
hij
zoo
verbaasd
over
Wat
hij
daar
ziet,
dat
hij
zich
van
zijn
voornemen
om
alles
te
beschrijven
met
het
korte
gezegde
afmaakt
;
~Ik
heb
zooveel
indrukken
ont
-
vangen
van
wat
ik
gezien
heb
:
het
Indische
Huis,
de
ontelbare
prachtige
schepen,
de
carillons,
het
stadhuis,
hetwelk
zooals
men
zegt
zijn
evenknie
in
geheel
Europa
niet
heeft,
de
tuighuizen,
de
kerken
van
verschillende
sekten,
de
koopmansbeurs,
het
gebouw
voor
scheepvaart
(Domus
Nautica
et
Optica),
dat
mijn
klein
notitieboek
niet
voldoende
zou
zijn
om
alles
wat
ik
gezien
en
ervaren
heb
erin
op
te
schrijven”.
Den
tweeden
keer,
dat
hij
Amsterdam
bezocht,
nam
hij
een
gids
en
wel
den
voorzanger
vaneen
kerk,
Timotheus
Keilius
;
onder
diens
leiding
ging
hij
het
eerst
naar
de
Oudekerk,
waar
hij
de
monumenten
van
vele
admiralen
zag.
Hij
vindt
het
ook
6