Tekstweergave van GA-1923_MB010_00014

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM plaats had de tuchtiging van Uriel da Costa en waar in 1656 de ban tegen Spinoza werd uitgesproken. In 1670 werd er de aandacht op gevestigd, dat inde Synagoge groot plaatsgebrek heersch - te ; 17 April 1671 werd de eerste steen ge - legd van de thans nog bestaande Synagoge, die in Augustus 1675 werd ingewijd. J. W. E. Nieuwmarkt. De Gartenlaube (Nr. 15, 1922) geeft als bijlage een driekleurendruk Alt-Markt in Amsterdam naar een schilderij van Hans Herrmann. Het is een gezicht van de Waag over de markt met tentjes naar de Jodenbreestraat; op den achtergrond de Zuiderlerks-toren met de driekleur in top. J.W.E. OUD EN NIEUW UIT AMSTERDAM’S VERLEDEN Amsterdam in het begin der acht - tiende eeuw. Inde Bijdragen voor neder - landsche geschiedenis en oudheidkunde (vijfde reeks, deel IX afl. 1 en 2) deelt prof. dr, Géza von Antal een en ander mede uit het dagboek vaneen hongaarschen student in Utrecht van 1714 tot 1716, Johan Miskolczy- Szljgyartó. Het spreekt wel van zelf, dat deze jonge man van Utrecht uit, ook eenige malen Amsterdam heeft bezocht, De reis naar Am - sterdam en omgekeerd vereischte op de ge - wone passagiersboot negen uren ; de boot vertrok ’s avonds te acht uur en kwam ’s mor - gens te vijf uur aan. Eens heeft onze Hongaar de reis overdag gemaakt; toen heeft hij de route in zeven en een half uur afgelegd ; hij vertrok uit Amsterdam 's morgens om één uur en kwam in Utrecht tusschen acht en negen uur aan. Hoeveel de vracht bedroeg, wordt niet vermeld. Maar over het logies vermeld onze schrijver, dat het in Amsterdam heel goed en goedkoop Was ; voor het logies betaalde hij drie stuiver, voor het middageten zes stuiver en voor de koffie een stuiver en vier duiten. In Amsterdam bracht onze Hongaar een bezoek bij den vermaarden anatoom Frederik Ruysch. Hij zegt ervan : ~Inden medischen of academischen tuin hoorde ik de medische uiteenzettingen van professor Ruysch, verklarende de eigenschappen van eenige planten en heesters. In dezen tuin kan men vinden alle planten en boomen, welke in Europa en inde bekende deelen van Amerika bestaan ; men kan in flesschen allerlei dieren zien, alsof dezelve levend waren en ook bloemen eenige jaren oud alsof zij net toen opengebloeid waren geweest. Maar wie zou al de rariteiten van dezen tuin kunnen bestudeeren of zelfs beschrijven ; de dokter zelve, die voor vijftig jaren tot doctor werd gepromoveerd en als professor der anatomie en botanie den tuin onder zijn zorg heeft gehad, verklaarde, dat hij zelve niet in staat was alle soorten van planten en heesters te bestudeeren en alle die monsterachtige dieren en insecten, die inde lucht, in het water of op den grond leven; dit zou ook, zeide hij, een onbegonnen werk zijn, want de Republiek vermeerdert hun aantal eiken dag uit Indië en van elders waar men ook maar iets van rariteiten hoort. Hier zag ik o.a. een plant, haar naam is herba sensitiva, nauwelijks raak je haar blad aan of zij verwelkt oogen - blikkelijk; eene andere, wier naam is noli metangere, vliegt weg, als je haar wil aanraken. ~De docter heeft mij den volgenden dag te elf uren bij zich uitgenoodigd om mij zijne curiositeiten te laten zien; ik ben op den bepaalden tijd bij hem verschenen; hij heeft mij drie uren lang bij zich gehouden, maar ik zou wel graag drie dagen zonder eten of drinken bij hem gebleven zijn om zijne curiosi - teiten, ik wil niet zeggen te bestudeeren, maar alleen in oogenschouw te kunnen nemen. Hij heeft vier huizen juister misschien vier kamers rondom de muren groote kasten met glasdeuren; in deze kasten ge - nummerd en volgens een alphabetische lijst gerangschikt monsterachtige dieren in fles - schen en ook al de lichaamsdeelen van den mensch, van den embryonalen toestand af tot de geboorte toe, om den groei daarvan elke week en elke maand te demonstreeren. Hij heeft mij ook een knaap laten zien van heel mooi uiterlijk, die op den leeftijd van twaalf jaren stierf en die zoo prachtig gecon - serveerd was, dat een hertog van Rusland hem wilde kussen, meenende, dat hij levend was. Ook heb ik een kind gezien, welks oogen open stonden en zoo helder waren, alsof het nog leefde. Bovendien heeft de professor mij verschillende andere vier, vijf, zes jaar oude kinderen laten zien en van enkele de voeten en handen, van andere de ingewanden of andere lichaamsdeelen. Mijn pen kan al deze zaken niet beschrijven ; wie lust en geld heeft, kan hetzelve komen kijken". Als Johan Miskolczy Amsterdam den eersten keer bezoekt, is hij zoo verbaasd over Wat hij daar ziet, dat hij zich van zijn voornemen om alles te beschrijven met het korte gezegde afmaakt ; ~Ik heb zooveel indrukken ont - vangen van wat ik gezien heb : het Indische Huis, de ontelbare prachtige schepen, de carillons, het stadhuis, hetwelk zooals men zegt zijn evenknie in geheel Europa niet heeft, de tuighuizen, de kerken van verschillende sekten, de koopmansbeurs, het gebouw voor scheepvaart (Domus Nautica et Optica), dat mijn klein notitieboek niet voldoende zou zijn om alles wat ik gezien en ervaren heb erin op te schrijven”. Den tweeden keer, dat hij Amsterdam bezocht, nam hij een gids en wel den voorzanger vaneen kerk, Timotheus Keilius ; onder diens leiding ging hij het eerst naar de Oudekerk, waar hij de monumenten van vele admiralen zag. Hij vindt het ook 6