Tekstweergave van GA-1921_MB008_00058

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM zicht van de krijgsbedrijven van Maurits uit de eerste jaren der zeventiende eeuw, waarbij hij den nadruk legt op de deelneming van talrijke fransche edellieden aan onzen strijd voor de vrijheid. Inderdaad, veel „beau sang frangais” is in onze worste - ling tegen Spanje gestort. Het tweede Boek speelt op een ander strijdtooneel, dat der wetenschap; het handelt over fransche professoren en studenten te Leiden vóór 1648. De twee eerst benoemde leidsche hoogleeraren waren Franschen, Louis Cappel en Guillaume Feugueray. Van de hand van Feugueray is het oudste programma voor het onder - wijs. Wanneer hij, na een niet zeer lang verblijf te Leiden, naar Frankrijk terugkeert, wordt hij alweer dooreen Franschman opgevolgd: Lambert Daneau. Voorts handelt de schrijver, meer of minder uitvoerig, over Donellus, Saravia, Junius, Molinaeus, Trelcatius, Bastingius, Clusius, Scaliger, Baudius, Polyander, Rivet en Salmasius, allen Franschen, die te Leiden als hoogleeraar hebben gewerkt. En dan komen de studenten aan de beurt, over wier getal, leefwijze en studie veel belangrijks wordt verteld, terwijl meer uitvoerig stilgestaan wordt bij het tweetal: Théophile en Balzac. Het derde Boek, ongeveer de helft van het geheele werk, heeft tot titel: La philo - sophie indépendante. René Descartes en Hollands. In niet minder dan zevenentwintig hoofdstukken wordt het leven van den grooten philosoof behandeld. Ik zal mij hier bepalen tot wat daarin meer bijzonder betrekking heeft op Amsterdam. Voor het eerst schijnt Descartes deze stad te hebben bezocht in het voorjaar van 1619, toen hij, na een paar jaren in het staatsche leger te hebben gediend, zich naar Denemarken wilde begeven. Een brief aan zijn vriend Beekman heeft als ■ datum: ~a Amsterdam, 29 avril 1619”. Bijna tien jaren later keert hij in Nederland terug, om er de twintig belangrijkste jaren zijns levens dooV te brengen. Na eerst te Franeker te hebben vertoefd, komt hij inden zomer van 1629 te Amsterdam wonen. Hij kon hier onopgemerkt leven. „En cette grande viile, oü je suis, n’y ayant aucun homme, excepté moy, qui n’exerce la marchandise, chacun y est tellement attentif a son profit, que j’y pourrois demeurer toute ma vie sans estre jamais vu de personne” ; zoo schreef hij niet zonder overdrijving aan zijn vriend Balzac. Hij woonde inde Kalverstraat bij een lakenhandelaar, waar hij herhaaldelijk bezoek kreeg van dr. Plemp, die in 1633 hoogleeraar te Leuven zou worden. Over het klimaat had hij zich niet te beklagen. De winter van 1629 op 1630 was zeer zacht, zoo zelfs, dat Descartes het betreurde geene waarnemingen betreffende de vorst te kunnen doen. Het verblijf te Amsterdam werd onderbroken, eerst inden zomer van 1629 door een tijdelijke vestiging te Leiden, en dan in 1631 dooreen bezoek aan Emden en Denemarken. Inden herfst van dat jaar vinden wijden philosoof terug inde ver - maarde herberg de Oude Prins op den Dam. Van Mei 1632 tot November 1633 houdt hij dan verblijf te Deventer, waarheen zijne vriendschap voor prof. Reneri hem trok. Daarna keert hij te Amsterdam terug. In Mei 1634 geeft hij als zijn adres op „chès mr. Thomas Sergeant inden Westerkerckstraat”, waarmede bedoeld is de stille zijde van de Westermarkt, no. 6. In dit huis is op 16 October 1920 door de Alliance frangaise een gedenksteen geplaatst. Hier speelde zich af wat prof. Cohen als ~le roman de Descartes” aanduidt; de ontmoeting met Helena Jans, vermoedelijk een dienstmeisje van Sergeant. Op de kennismaking volgde de geboorte vaneen dochtertje, Fransintge, dat 28 Juli 1635 te Deventer werd gedoopt, doch slechts deu leeftijd van vijf jaren mocht bereiken, en in 1640 te Amersfoort is overleden. In het voorjaar van 1635 vestigde Descartes zich te Utrecht, waar zijn vriend Reneri toen hoogleeraar was. Vervolgens heeft hij nog op verscheidene andere plaatsen gewoond, te Leiden, te Santpoort, te Harderwijk, te Endegeest, te Egmond; doch in Amsterdam heeft hij zich niet meer gevestigd. Wel heeft hij de stad bezocht, 50