Tekstweergave van GA-1920_MB007_00101

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM damsche kantoren van de Haagsche Post-, voorhet Nieuws van den Dag-, v ooi het Handels - blad en de door zijn directie in Augustus 1914 georganiseerde straat-verkoop van losse - nummers, waarbij schrijver in herinnering brengt de „twee gewiekste Joden-vrouwtjes, juffrouw Walvisch en juffrouw Polak”, die met haar doordringende stemmen van Singel tot Dam hoorbaar, het „extra ediesie” cla - meerden en in haar ijver de tram naholden van postkantoor tot bijna de St. Luciensteeg. Juffrouw Walvisch staat er nog, „maar het „is niks meer gedaan”. Voorts worden herdacht „de hoofdstedelijke nederzetting van de Nieuwe Rotterdammer, waar een viertal journa - listen het amsterdamsche nieuws verwerken voor het groote blad aan de Maas”. Vervol - gens de kantoren van het nederlandsch tele - graaf-agentschap, het oude gebouw van Reuter, waar onder één dak en de hoede van de heeren De la Mar, Schlick en Nova de telegrammen van Reuter en van Wolff worden bewerkt; daarna tot aan het postkantoor en nog ’n honderd meter verder eenige advertentie - bureaux. Ten slotte accentueert de corres - pondentie het Kasteel van Aemstel, waar de Tijd en andere katholieke bladen „gemaakt” worden, de Standaard en de redactie-bureaux van de Telegraaf inde Sint Nicolaasstraat, de onaanzienlijke Steeg op de Voorburgwal uitkomende. J. W. E. OUD EN NIEUW UIT AMSTERDAM’S VERLEDEN CoMENIUS ALS DOOPGETUIGE IN DE OUDE Kerkte Amsterdam, 15 Februari 16Ö0. Als een bewijs hoe de geleerde vluchteling zich spoedig verbroederde met de Protestanten in Nederland en dat hij onze taal machtig werd, moge dienen, dat hij op bovengenoemde datum voorkomt als doopgetuige. We lezen in het doopboek der Oudekerk inde, maand Februari 1660 wat volgt : Op Sondag den 15 dito door ds. Laurentius gedoopt: ouders : Georgius Hercules, Maria Newton ; kind : Christijna ; getuigen : Ds. Johan Amos Comenius, Johan Scoda, Neeltie Isbrants, Johanna Auxbrebis. Begrijpelijkerwijze is onze eerste vraag : wie was dit echtpaar, dat het voorrecht genoot Comenius zóó goed te kennen ? Ik heb inde klappers op de gereformeerde boeken van ondertrouw te vergeefs naar hen gezocht, en ook inde puiboeken (pui = de pui van ’t stadhuis, waar de niet-gereformeerden werden afgelezen). Ook inde poorterboeken komt hij niet voor. Wél vond ik inde puiboeken, dat twintig jaar vroeger de chirurg Frans Hercules uit Embden hier trouwde. De doop - ouders moeten dus gehuwd van elders zijn gekomen, want, had er slechts één van de twee hier gewoond, de ondertrouw zou ver - meld zijn geworden. Johan Scoda is blijkbaar een met hem ge - vluchtte Bohemer, de derde zal de baker ge - weest zijn, en de vierde was uiteen aanzienlijke familie van refugiés. H. J. S. Dr. A. Koyper en Amsterdam. Of - schoon niet zelf te Amsterdam geboren, was dr. Kuyper toch de zoon vaneen Amster - dammer : zijn vader, ds. J. F. Kuyper, werd hier in 1801 geboren. In 1870 werd dr. Kuyper predikant bij de Nederduitsche Hervormde Gemeente alhier ; hij was de eerste predikant die, na de invoering van het stemrecht inde Hervormde Kerk, door het kies-college werd beroepen. Doch reeds eenigen tijd vroeger was hij met Amsterdam in betrekking getreden, doordat hij na den dood van den predikant der Schotsche Zendings-Kerk, ds. C. Schwartz, de hoofdredactie van de Heraut had aanvaard, welk weekblad in zijn ondertitel „Vrije Kerk en vrije School in het vrije Nederland” Kuyper’s levensdoel vertolkte; 1 April 1872 werd het vervangen door het dagblad de Standaard. Buitengewoon groot was de belangstelling, die Kuypers welsprekende prediking onder - vond ; zwaar zijn strijd inden kerkeraad voor de handhaving der belijdenis en voor het herstel van het gereformeerd karakter der kerkinrichting, dat in 1816, door de onwettige invoering der synodale organisatie, geheel op zijde was gezet. Doch slechts een viertal jaren vervulde Kuyper hier het predikambt : in 1874 moest hij het, wegens zijne verkiezing tot lid der Tweede Kamer, nederleggen. In 1877 richtte dr. Kuyper, naast de Standaard die voortaan uitsluitend een politiek karakter zou dragen en wier Zondagsblad werd op - geheven, opnieuw de Heraut op, het kerkelijk weekblad, waarvan hij de hoofdredactie tot zijn dood toe heeft gevoerd. In 1879 werd op zijn initiatief de Vereeniging voor Hooger Onderwijs op gereformeerden grondslag ge - sticht, wier school, de Vrije Universiteit, hij op 20 October 1880 als eerste rector opende met de beroemde oratie Souvereiniteit in eigen kring. Metterwoon te Amsterdam terugge - keerd, nam dr. Kuyper, inden hervormden kerkeraad als ouderling opgetreden, met zijn collega Rutgers, opnieuw de leiding bij den kerkelijken strijd. In 1885 weigerde de kerke - raad aan de leerlingen der drie moderne predi - kanten de vereischte attesten af te geven, tot het doen van belijdenis in eene naburige ge - meente. Dit kon leiden tot een conflict met de hoogere kerkbesturen, en in afwachting daarvan nam de kerkeraad eene bepaling op in het reglement op het beheer der kerkelijke goederen, waarbij Kerkvoogden verplicht werden bij eene eventueele schorsing den oor - spronkelijkerl kerkeraad te blijven erkennen. Naar aanleiding van dit laatste besluit werden 93