Tekstweergave van GA-1920_MB007_00091

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

AMSTELODAMUM „nuwen inlage bij Sparenwoud”. Het buiten - geslagen land komt op de kaart van L. Pietersz. van 1562 voor als „Den Inlaach”, nu de Inlaagpolder; de herdijking als buitenpolder met een kade gaf in 1452 moeilijkheden met het daarin gelegen kerkeland van Spaarnwoude. Ook ten westen van Sloterdijk is de dijk terug - getrokken, echter werd daardoor een veel kleinere oppervlakte 'lands buitengeslagen, die op de kaart van L. Pietersz. van 1362 ook „Den Inlaach” heet; bij den inlaagdijk staat „Den Nijenveendyck”. „Maar hoe verder dan bij den Amstel en ten oosten daarvan ? Toen de Zuiderzee nog niet veel meer dan een binnenlandsche plas was en de Amstel nog open, dus tot inde twaalfde eeuw, zal deze rivier, evenals oorspronkelijk de Vecht, het Spaarne, de Zaan enz. ter weers - zijden beteugeld ziin door waterkeeringen, die bij den mond aan die langs de zee aansloten. Op den linkeroever zal daartoe behoord hebben het ongeveer noord-zuid’ loopend gedeelte van den Nieuwendijk, van de St. Jacobs - kapel tot den lateren Middeldam, dat tot inde vijftiende eeuw de Windmolenstraat heette. Voorts de Kalverstraat en buiten de stad de Amsteldijk, voorbij het klooster der Regulieren dichtlangs de oevers, en nog onder dien naam aanwezig, nu een boezemkade met weg op de kruin. Den toestand op dien rechteroever zullen wij straks nader beschouwen, als wij eerst de vraag beantwoord hebben, waar de Amstel door de zeewering werd gesneden en afgedamd. Waar en wanneer Werd de Aemstel - redam gelegd ? „Bekend is een oude buitenwaterkeering binnen de tegenwoordige stad gelegen, al is zij door aanhooging van het terrein aldaar niet meer als zoodanig te herkennen, n.l. ter plaatse van den Haarlemmerdijk Haarlem - merstraat Nieuwendijk Dam War - moesstraat Zeedijk St. Antonies Bree - straat Joden-Breestraat en dan dwars door de Plantage naar den St. Antonius- of Zee - burgerdijk. Maar was dit de oudste buitendijk ? De naam „Nieuwendiik” reeds doet dit be - twijfelen : de scherpe bocht Warmocsstraat Zeedijk eveneens. „Beziet men den plattegrond van Amster - dam door Jacob van Deventer van omstreeks 1 .-.Go dan treft dadelijk de diepe inham van den oever aan,, de oude zijde” ten oosten van de Geldersche kaai, die ten tijde van Van Deven - ter do buitengracht der stad was. Daar schijnt na de vernieling vaneen anderen buitendijk veel gronds verloren te zijn gegaan, ook nog veel verder oostwaarts, want de kaarsrechte St. Antonisdijk is blijkbaar een inlaagdijk. Dit wordt bovendien bevestigd door den naam Oude Zijds Waal, gedeeltelijk ter plaatse van het latere Oosterdok op de oude kaarten en het-Waalseiland ten zuiden daarvan, door aan - plemping gevormd, alles wijzende op een dijk - breuk, die daar ergens ten oosten van Scraihorn flater Schreiershoek) heeft plaats gehad. Een oudere waterkeering heeft dus vermoedelijk geloopen van dit punt oostwaarts en dan vóór of langs de tegenwoordige Handelskade, waar - voor ook nog andere redenen pleiten. Ook de heer ’t Hooft is van dit gevoelen, mede omdat hij uiteen oude teekening enz. meent te kunnen afleiden, dat de oudste dam met slui - zen inden Amstel gelegen heeft aan den mond bij het IJ, ter plaatse van de Nieuwe Brug. „Hier heeft dus tengevolge vaneen bijzondere omstandigheid, een dijkbreukmetwaalvorming, juist het omgekeerde plaats gehad van wat wij inden regel elders waarnemen : de af - sluiting van de rivier is later van buiten naar binnen verlegd. Waarom'dit heeft plaats gehad, is niet met zekerheid te zeggen, de heer ’t Hooft zegt, dat de oudste dam bij de Nieuwe Brug in isoo zeker niet meer bestond en ver - vangen was door den dam ter plaatse van den latcren Vijgendam, die in oude stukken de Middeldam genoemd werd. Ook deze laatste naam geeft te denken : middeldijk ((Meeldijk) de naam is in Zeeland nog gebruikelijk werden in Zeeland en op de zuid-hollandsche eilanden de dijken der polders genoemd, die, door vóórbedijking van andere polders „droog” of „slaper” geworden waren en dus zelfs niet meer onmiddellijk als zeedijken dienst deden, dijken dus, die achter een anderen gelegen waren. In verband met dien oudsten toestand zoekt de heer 't Hooft dan ook het begin van Amsterdam aan dien oudsten zeedijk buiten de voormalige St. Olofspoort. „Eindelijk nog een woord over den Zeeburg - en Diemerdijk, ten oosten van Amsterdam, die met den Spaarndamschen zeedijk een geheel vormt. Langs den rechteroever van den Amstel lag ook een dijk dicht langs dat water tot Ouderkerk. Beneden dat punt heelt aan die zijde waarschijnlijk als waterkeermg dienst gedaan de Ouderkerkerlaan —D ui ven d recht er - weg, die blijkens de kaart van Beeldsnijder dood liep tegen de Diemermeer en aan de noordzijde daarvan weer doorging ter plaatse van de tegenwoordige Linnaeusstraat ; oor - spronkelijk zal hij verder geloopen hebben tot bedoelden oudsten zeedijk langs het IJ, aldus langs dezen laatste den toegangsweg vormend naar de oudste buurt van Amsterdam. \er - moedelijk werd die keenng met weg oorspron - kelijk niet afgebroken door het Diemermeer, maar lag dit nog als een kleinen plas ten oosten daarvan. Toen later het Nieuwe Diep, blijkbaar een oude dijk-waal, dooreen doorbraak ont - stond en zijn wateren met die van het Diemer - meer samen liepen, zal dit zich tot den Amstel hebben uitgebreid, waarbij een gedeelte van bedoelde waterkeering werd opgeruimd. Daar de Amstel reeds afgesloten was, was herstel niet noodig. Vorm en ligging van de breede Diemen doen vermoeden, dat ook dit water door dijkbreuk vergroot is. Of de Amstel vóór de afsluiting aan den mond hoogerop afge- 83