Tekstweergave van GA-1917_MB004_00088

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM Reeds spoedig na de komst der Joden uit Portugal hebben zich ook enkele hoogduitsche Joden in Holland gevestigd. Toen in 1615 en 1616 wederom jodenvervolgingen in Frank - fort en Worms plaats gegrepen hadden, zijn enkele familiën naar Holland getogen. Het eerste duitsche tiental, hetwelk zich tot een gemeente formeerde, dateert van het jaar 1635. Reeds in 1639 werd door deze hoogduitsche Joden de begraafplaats te Mui - derberg aangekocht. Na herhaaldelijk daartoe verlof te hebben gevraagd, kregen deze Joden in 1656 verlof tot het bouwen vaneen groote synagoge. Na de bloedige Jodenvervolgingen in 1648 en 1654-55 in Polen door de kozakken aan - gericht, gingen eenige schepen met‘3oo jood - sche vluchtelingen vanuit Memel naar Hol - land. Hier werden zij niet alleen door hun geloofsgenooten, maar ook door de Christen - bevolking met groote barmhartigheid ont - vangen. Even onjuist als het is om zich eiken hoog - duitschen Jood uit de 17de eeuw als een marskramer voor te stellen, even beslist in strijd met de feiten is het om deze Polen als een troep „Schnorrers” voor te stellen. Onder de hoogduitsche Joden waien er meerdere die tot de welgestelde klasse be - hoord moeten hebben, terwijl juist de rijk - dom der poolsche Joden uit de lóde eeuw den nijd en ijverzucht hunner Christen-mede - burgers in niet geringe mate opwekten. Reeds zeer spoedig na hun komst in Amster - dam bouwden deze Polen een Synagoge op Vlooienburg, terwijl zij in 1660 een eigen begraafplaats te Muiderberg kochten, naast die der hoogduitsche Joden. Toen in 1673, op last van de stedelijke regeering. de pool - sche gemeente zich met de hoogduitsche gemeente moest vereenigen, werden ook de beide begraafplaatsen bij elkaar getrokken. Omstreeks het jaar 1666 werd de portu - geesche gemeente te Amsterdam in twee partijen verdeeld, doordat een groot gedeelte der gemeente zich aanhangers verklaarden van Sabbata Tsewie. Nadat deze als valsche Messias ontmaskerd en de geheele beweging ineen karikatuur was geëindigd, keerde de rust inde gemeente terug. Het stadhouderschap van Willem 111 was voor de Joden in Amsterdam een periode van welvaart. Onder het bestuur van dezen stadhouder worden ook verschillende portu - geesche Joden tot aanzienlijke buitenlandsche betrekkingen geroepen. Wederkeerig bewezen ook zij den Staat en den stadhouder gewich - tige diensten. Bekend is het feit, dat Francisco Lopes Suasso Willem 111, toen deze gereed stond om naar Engeland over te steken twee millioen voorschoot en het schuldbewijs afwees met de woorden: „Zoo ge gelukkig zijt, dan ben ik overtuigd, dat ge mij deze som zult terugbetalen, mocht ge ongelukkig zijn, dan beschouw ik deze som als nooit in mijn bezit te zijn geweest”. In 1698 acht ’t bestuur der hoogduitsche gemeente het zelfs noodzakelijk tegen de algemeen toenemende weelde maatregelen te trefien. Gedurende het laatste gedeelte van het tweede tijdperk der stadhouderlooze regee - ring echter brak voor de grcote massa der Joden in Amsterdam een tijd van bittere ellende aan. Doordat de binnenlaudsche han - del door de concurrentie van het buitenland achteruit ging, werd van verschillende kanten aangedrongen op herstelling van de gilden en hun oude voorrechten, en om de bepalingen waarbij den Joden alle ambachten en nering verboden was, met de meeste strengheid te handhaven. Zelfs de handel in oude kleeren en oude hoeden werd thans met de meeste gestrengheid verboden. Een verzoek van de Christen-diamantbewerkers, om de Joden ook in dit vak buiten te sluiten werd door de stedelijke regeering afgewezen, „omdat de Joden de negotie van den diamanthandel hier ter stede hebben opgericht”. In 1795 wordt de Republiek der zeven Provinciën door de Bataafsche Republiek vervangen en de rechten van den mensch afgekondigd. Nog in hetzelfde jaar werd door eenige achtens - waardige Joden te Amsterdam het gezelschap Felix Libertate opgericht, dat geen poging on - beproefd liet om de emancipatie der Joden te bewerken. Sedert 1798, toen de gilden werden afgeschaft, zijn door verschillende joodsche corporatien allerlei pogingen in het werk gesteld om het welzijn der joodsche be - volking te bevorderen. Men moet erkennen dat de emancipatie in vele opzichten aan de verwachtingen der mannen van Felix Libertate heeft voldaan. D.S. Amsterdam inde 19 de eeuw Dr. M. G. de Boer neemt zich voor loOctobera.s. om 4.15 ineen der college-zalen van het Universiteits- Getouw (Oude-Manhuispoort) een college te openen over Enkele hoofdslukken der econo - mische geschiedenis van Amsterdam inde 19 de eeuw, het is voor alle belangstellenden toe - gankelijk. J. W. E. Concertgebouw-orkest. Prof. Arthur Nikisch, duitsch dirigent, heeft 8 Augustus te Scheveningen geleid een concert van het haagsche Residentie-Orkest. Uit Den Haag schreef men aan de Nieuwe Rolterdamsche Courant (10 Augustus, Av.) : „Reeds twintig jaren geleden heeft men hem als leider vaneen paar concerten van het Concertgebouw-Crkest, te vervanging van Mengelberg, die ongesteld was, te Amsterdam kunnen bewonderen en men heeft later aan - leiding gevonden vast te stellen, dat zijn op - treden toen niet zonder invloed is gebleven op de artistieke ontwikkeling van het amster - damsche orkest”. J. W. E. 80