Tekstweergave van GA-1917_MB004_00088
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
Reeds
spoedig
na
de
komst
der
Joden
uit
Portugal
hebben
zich
ook
enkele
hoogduitsche
Joden
in
Holland
gevestigd.
Toen
in
1615
en
1616
wederom
jodenvervolgingen
in
Frank
-
fort
en
Worms
plaats
gegrepen
hadden,
zijn
enkele
familiën
naar
Holland
getogen.
Het
eerste
duitsche
tiental,
hetwelk
zich
tot
een
gemeente
formeerde,
dateert
van
het
jaar
1635.
Reeds
in
1639
werd
door
deze
hoogduitsche
Joden
de
begraafplaats
te
Mui
-
derberg
aangekocht.
Na
herhaaldelijk
daartoe
verlof
te
hebben
gevraagd,
kregen
deze
Joden
in
1656
verlof
tot
het
bouwen
vaneen
groote
synagoge.
Na
de
bloedige
Jodenvervolgingen
in
1648
en
1654-55
in
Polen
door
de
kozakken
aan
-
gericht,
gingen
eenige
schepen
met‘3oo
jood
-
sche
vluchtelingen
vanuit
Memel
naar
Hol
-
land.
Hier
werden
zij
niet
alleen
door
hun
geloofsgenooten,
maar
ook
door
de
Christen
-
bevolking
met
groote
barmhartigheid
ont
-
vangen.
Even
onjuist
als
het
is
om
zich
eiken
hoog
-
duitschen
Jood
uit
de
17de
eeuw
als
een
marskramer
voor
te
stellen,
even
beslist
in
strijd
met
de
feiten
is
het
om
deze
Polen
als
een
troep
„Schnorrers”
voor
te
stellen.
Onder
de
hoogduitsche
Joden
waien
er
meerdere
die
tot
de
welgestelde
klasse
be
-
hoord
moeten
hebben,
terwijl
juist
de
rijk
-
dom
der
poolsche
Joden
uit
de
lóde
eeuw
den
nijd
en
ijverzucht
hunner
Christen-mede
-
burgers
in
niet
geringe
mate
opwekten.
Reeds
zeer
spoedig
na
hun
komst
in
Amster
-
dam
bouwden
deze
Polen
een
Synagoge
op
Vlooienburg,
terwijl
zij
in
1660
een
eigen
begraafplaats
te
Muiderberg
kochten,
naast
die
der
hoogduitsche
Joden.
Toen
in
1673,
op
last
van
de
stedelijke
regeering.
de
pool
-
sche
gemeente
zich
met
de
hoogduitsche
gemeente
moest
vereenigen,
werden
ook
de
beide
begraafplaatsen
bij
elkaar
getrokken.
Omstreeks
het
jaar
1666
werd
de
portu
-
geesche
gemeente
te
Amsterdam
in
twee
partijen
verdeeld,
doordat
een
groot
gedeelte
der
gemeente
zich
aanhangers
verklaarden
van
Sabbata
Tsewie.
Nadat
deze
als
valsche
Messias
ontmaskerd
en
de
geheele
beweging
ineen
karikatuur
was
geëindigd,
keerde
de
rust
inde
gemeente
terug.
Het
stadhouderschap
van
Willem
111
was
voor
de
Joden
in
Amsterdam
een
periode
van
welvaart.
Onder
het
bestuur
van
dezen
stadhouder
worden
ook
verschillende
portu
-
geesche
Joden
tot
aanzienlijke
buitenlandsche
betrekkingen
geroepen.
Wederkeerig
bewezen
ook
zij
den
Staat
en
den
stadhouder
gewich
-
tige
diensten.
Bekend
is
het
feit,
dat
Francisco
Lopes
Suasso
Willem
111,
toen
deze
gereed
stond
om
naar
Engeland
over
te
steken
twee
millioen
voorschoot
en
het
schuldbewijs
afwees
met
de
woorden:
„Zoo
ge
gelukkig
zijt,
dan
ben
ik
overtuigd,
dat
ge
mij
deze
som
zult
terugbetalen,
mocht
ge
ongelukkig
zijn,
dan
beschouw
ik
deze
som
als
nooit
in
mijn
bezit
te
zijn
geweest”.
In
1698
acht
’t
bestuur
der
hoogduitsche
gemeente
het
zelfs
noodzakelijk
tegen
de
algemeen
toenemende
weelde
maatregelen
te
trefien.
Gedurende
het
laatste
gedeelte
van
het
tweede
tijdperk
der
stadhouderlooze
regee
-
ring
echter
brak
voor
de
grcote
massa
der
Joden
in
Amsterdam
een
tijd
van
bittere
ellende
aan.
Doordat
de
binnenlaudsche
han
-
del
door
de
concurrentie
van
het
buitenland
achteruit
ging,
werd
van
verschillende
kanten
aangedrongen
op
herstelling
van
de
gilden
en
hun
oude
voorrechten,
en
om
de
bepalingen
waarbij
den
Joden
alle
ambachten
en
nering
verboden
was,
met
de
meeste
strengheid
te
handhaven.
Zelfs
de
handel
in
oude
kleeren
en
oude
hoeden
werd
thans
met
de
meeste
gestrengheid
verboden.
Een
verzoek
van
de
Christen-diamantbewerkers,
om
de
Joden
ook
in
dit
vak
buiten
te
sluiten
werd
door
de
stedelijke
regeering
afgewezen,
„omdat
de
Joden
de
negotie
van
den
diamanthandel
hier
ter
stede
hebben
opgericht”.
In
1795
wordt
de
Republiek
der
zeven
Provinciën
door
de
Bataafsche
Republiek
vervangen
en
de
rechten
van
den
mensch
afgekondigd.
Nog
in
hetzelfde
jaar
werd
door
eenige
achtens
-
waardige
Joden
te
Amsterdam
het
gezelschap
Felix
Libertate
opgericht,
dat
geen
poging
on
-
beproefd
liet
om
de
emancipatie
der
Joden
te
bewerken.
Sedert
1798,
toen
de
gilden
werden
afgeschaft,
zijn
door
verschillende
joodsche
corporatien
allerlei
pogingen
in
het
werk
gesteld
om
het
welzijn
der
joodsche
be
-
volking
te
bevorderen.
Men
moet
erkennen
dat
de
emancipatie
in
vele
opzichten
aan
de
verwachtingen
der
mannen
van
Felix
Libertate
heeft
voldaan.
D.S.
Amsterdam
inde
19
de
eeuw
Dr.
M.
G.
de
Boer
neemt
zich
voor
loOctobera.s.
om
4.15
ineen
der
college-zalen
van
het
Universiteits-
Getouw
(Oude-Manhuispoort)
een
college
te
openen
over
Enkele
hoofdslukken
der
econo
-
mische
geschiedenis
van
Amsterdam
inde
19
de
eeuw,
het
is
voor
alle
belangstellenden
toe
-
gankelijk.
J.
W.
E.
Concertgebouw-orkest.
Prof.
Arthur
Nikisch,
duitsch
dirigent,
heeft
8
Augustus
te
Scheveningen
geleid
een
concert
van
het
haagsche
Residentie-Orkest.
Uit
Den
Haag
schreef
men
aan
de
Nieuwe
Rolterdamsche
Courant
(10
Augustus,
Av.)
:
„Reeds
twintig
jaren
geleden
heeft
men
hem
als
leider
vaneen
paar
concerten
van
het
Concertgebouw-Crkest,
te
vervanging
van
Mengelberg,
die
ongesteld
was,
te
Amsterdam
kunnen
bewonderen
en
men
heeft
later
aan
-
leiding
gevonden
vast
te
stellen,
dat
zijn
op
-
treden
toen
niet
zonder
invloed
is
gebleven
op
de
artistieke
ontwikkeling
van
het
amster
-
damsche
orkest”.
J.
W.
E.
80