Tekstweergave van GA-1916_MB003_00021

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.

AMSTELODAMUM DE DAM Het kan zijn nut hebben in deze dagen, nu zooveel over den Dam wordt geschreven, een kort overzicht te geven van de historische ontwikkeling van dit amsterdamsche hoofdplein. Om te beginnen moet er dan aan worden herinnerd, dat de Dam, zooals wij dien kennen, feitelijk uit twee deelen bestaat; den eigenlijken dam inden Amstel met zijnes luizen, dien men oorspronkelijk den Middeldam en vervolgens den Vijgendam noemde, en het ten westen daarvan gelegen marktplein, van ouds de Plaetse, waarop later geheel ten onrechte de naam „Dam” is overgebracht. De dam inden Amstel is vermoedelijk omstreeks het jaar 1240 gelegd. De beide daardoor gescheiden deelen der rivier, Rokin en Damrak, bleven verbonden dooreen tweetal sluizen, waarvan de kleinere, westelijke inden loop der jaren waarschijnlijk inde helft der 16e eeuw is veranderd in eene duikersluis. Op de oostzijde van dezen dam werd sinds onheugelijke tijden, zeker sinds de 14e eeuw, de vischmarkt gehouden, aan den Damrakkant voor zee-, aan den Amstelkant voor riviervisch. Het westelijke deel was bebomvd ; van de vischmarkt tot aan de Plaetse stonden in 1543 niet minder dan zeven huizen. Toen nu in 1546 de kleinere sluis was „innegebroecken”, besloot de Vroedschap de drie westelijkste perceelen aan te koopen; en daar men het met de eigenaars niet over den prijs eens kon -worden, werden ze n December 1546 gerechtelijk onteigend. In het volgende jaar werd nog een daarnaast gelegen huis verkregen, en daarop werd het viertal ten behoeve van de -werkzaamheden aan de sluis afgebroken. Toen deze afgeloopen waren, her - bouwde men de huizen niet, en zoo was het eigenlijke marktplein, de Plaetse, niet onbelangrijk verbreed. Van de overige drie perceelen op de sluis werden er nog twee onmiddellijk door de stad gekocht, namelijk dat van den schilder Barent Claesz., die zijn huis, als een kunstenaar betaamde, Sint Lucas had genoemd, en dat van den binnenlandsvaarder Reynst Jacobsz. Deze huizen bleven echter nog staan tot 1599- Toen werden zij, nadat in 1596 nog eens eene belangrijke reparatie aan de sluis had plaats gevonden, afgebroken, tegelijk met het aan de vischmarkt grenzende huis De Schol. De vischmarkt werd met een gedeelte van de vrij gekomen plek vergroot, en aan haar westzijde bouwde men een zevental woningen onder een dak. Dit was het later zoo genoemde Huis onder ’t zeil, dat, bouwvallig geworden, in 1775 werd vervangen door het gebouw, dat wij als Commandants - huis hebben gekend. Aan den zuidkant der vischmarkt werden voorts in 1600 zes huizen gezet, aan wier hoeken twee poortjes toegang verleenden tot de markt. Nadat deze in 1841 naar de Gelderschekade was verplaatst, werden de genoemde huisjes in 1847 afgebroken. Daartegenover aan de Rokinzijde waren eveneens hui - zen gebouwd, waartusschen het beurspoortje sinds 1611 leidde naar het in dat jaar geopende Beursgebouw, dat gesticht was op een in het Rokin aangelegd verlengstuk van de Damsluis : de Beurssluis. Slaan wij thans een blik op de geschiedenis van de Plaetse. Over de huizen aan haren oostkant, ten westen der vischmarkt spraken wij reeds. Wat de rooilijn be - treft is alleen de zuidzijde, tusschen Rokin en Kalverstraat, tot op onzen tijd on - veranderd gebleven; slechts was er in 1527 een toegang gemaakt naar de toen pas gelegde kade van het Rokin. Op de plek, waar in 1837 het gebouw De Vriendschap, later Zeemanshoop, verrees, stonden oorspronkelijk drie huizen : de Gouden Leeuw, de Engelsche Dog en de Roode Leeuw. Geheel anders is het gegaan met de overzijde van het plein. Nieuwendijk en Damrak liepen oorspronkelijk veel verder door, en wel tot ongeveer de hoogte waar 13