Tekstweergave van GA-1914_MB001_11002

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM hiium den 14 Mey 1794, een scherp protest tegen het verbond van Engeland en Pruisen met de Republiek, dat te Amsterdam werd opgehaald en verboden. Daar - tusschen vinden wij in die tweehonderd jaar allerlei verboden boeken. Zelfs een overzicht kunnen wij er niet van geven ; wij doen slechts enkele grepen. In 1616 werd te Amsterdam verboden Taurinus’ Van de onderlinge verdraagsaamheydt, die soo wel predicanten als gemeyne lidt-maten, niettegenstaande verscheydenheyt van ge - voelen in eenige leerpoincten, met malcanderen in liefjde behooren te onderhouden, dat tegen Trigland’s Recht-gematigden Christen was gericht. Amsterdamwas toen goed contra-remonstrantsch ; vandaar, dat in 1619 ook Episcopius’ Antidotum werd verboden; de drukker, Nicolaes Biestkens, werd veroordeeld tot een boete van 200 gulden en de kosten van het proces. Hetzelfde lot trof het volgende jaar den drukker Joris Veselaer, die Wtenbogaert’s Contra-discours kerckelick ende politijck had uit - gegeven. In 1625 werd Vondels Palamedes opgehaald en ten deele verbrand; de dich - ter kwam vrij met een boete van 300 gulden. In 1630 werden eenige sociniaansche boeken, waarop men nog diep inde achttiende eeuw fel gebeten was, opgehaald en verbrand. Een curieuse publicatie waren de fictieve Articulen, geslooten ende geac - cordeert tusschen de Republijcque van Engelandt ten eenre, en de Stadt Amsterdam in ’t particulier ter andere sijde, dat in 1650 veel ergernis gaf in amsterdamsche regee - ringskringen ; den 16 Augustus verbood het gerecht het pamflet en loofde 1200 en 400 gulden uit voor het aangeven van den schrijver en den drukker. De haagsche drukker Willem Breekeveld werd wegens het drukken van het stuk den 18 Januari 1651 te Amsterdam veroordeeld tot te pronk staan en geeseling. Veel bekender is gebleven het proces van den befaamden Spinozist Adriaen Koerbagh. Nadat zijn Bloemhof in 1668 reeds was opgehaald, werd nog in hetzelfde jaar de vierschaar over hem gespannen ter zake van zijn Een ligt schijnende in duystere plaatsen. Door verraad wist men Koerbagh in handen te krijgen en nu volgde een proces, dat eenig is inde annalen onzer rechtspleging. Koerbagh werd veroordeeld tot tien jaren tuchthuisstraf, verbanning voor tien jaren, een boete van 4000 gulden en de kosten ad 2000 gulden. In dit verband is ook te herinneren aan een anderen geestverwant van Spinoza, Willem Deurhoff. Oorspronkelijk was hij een bestrijder van den groo - ten wijsgeer geweest, maar had al strijdende zooveel van zijn tegenstander over - genomen, dat hij zelf onder de verdenking kwam Spinozist te zijn. Toen de araster - damsche kerkeraad hem lastig begon te vallen, scheidde hij zich van de kerk af en ging conventikelen met zijn volgelingen houden. Tusschen 1708 en 1717 verklaarde hij zoo in 394 bijeenkomsten het boek Job. Meer dan twintig jaar na Deurhoff’s dood besloot een zijner aanhangers, J. van de Velde, dit relaas te doen drukken. In een schilderswinkel aan de Prinsengracht tegenover het Amstelveld werd een pers geplaatst en de druk begonnen van Het voorbeeld van verdraagzaamheid onder de goddelijke bezoekingen vertoond inde uitlegging en verklaaring van het boek Job. Toen de druk van het tweede deel tot vel 42 was gevorderd, kwam alles aan het licht. De drukker werd in 1741 veroordeeld tot 3000 gulden boete, de uitgever tot verban - ning ; in hooger beroep voor schepenen werden zij echter door den bekenden Her - mannus Noordkerk verdedigd en ten slotte vrijgesproken. Ook later zijn nog heel wat boeken te Amsterdam verboden. Zeer veel geschrif - ten van en over de Doelisten werden vervolgd en opgehaald. Hoever men in dezen ging, blijkt wel uit het vonnis tegen den maker van den Karmans Kermis-wensch van 1754, een zekeren J. Baroen. Schepenen ergerden zich aan de regels Wier burgers, nooit met stof noch assche te bedekken, Voor geene kar van ’t hof als laffe vleijers trekken. en veroordeelden Baroen tot gevangenisstraf. Dan gaf de zoogenaamde De-Wit - ten-oorlog in 1757 weer aanleiding tot allerlei verbod van boeken. Inde latere jaren 74