Tekstweergave van GA-1914_MB001_11002
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
hiium
den
14
Mey
1794,
een
scherp
protest
tegen
het
verbond
van
Engeland
en
Pruisen
met
de
Republiek,
dat
te
Amsterdam
werd
opgehaald
en
verboden.
Daar
-
tusschen
vinden
wij
in
die
tweehonderd
jaar
allerlei
verboden
boeken.
Zelfs
een
overzicht
kunnen
wij
er
niet
van
geven
;
wij
doen
slechts
enkele
grepen.
In
1616
werd
te
Amsterdam
verboden
Taurinus’
Van
de
onderlinge
verdraagsaamheydt,
die
soo
wel
predicanten
als
gemeyne
lidt-maten,
niettegenstaande
verscheydenheyt
van
ge
-
voelen
in
eenige
leerpoincten,
met
malcanderen
in
liefjde
behooren
te
onderhouden,
dat
tegen
Trigland’s
Recht-gematigden
Christen
was
gericht.
Amsterdamwas
toen
goed
contra-remonstrantsch
;
vandaar,
dat
in
1619
ook
Episcopius’
Antidotum
werd
verboden;
de
drukker,
Nicolaes
Biestkens,
werd
veroordeeld
tot
een
boete
van
200
gulden
en
de
kosten
van
het
proces.
Hetzelfde
lot
trof
het
volgende
jaar
den
drukker
Joris
Veselaer,
die
Wtenbogaert’s
Contra-discours
kerckelick
ende
politijck
had
uit
-
gegeven.
In
1625
werd
Vondels
Palamedes
opgehaald
en
ten
deele
verbrand;
de
dich
-
ter
kwam
vrij
met
een
boete
van
300
gulden.
In
1630
werden
eenige
sociniaansche
boeken,
waarop
men
nog
diep
inde
achttiende
eeuw
fel
gebeten
was,
opgehaald
en
verbrand.
Een
curieuse
publicatie
waren
de
fictieve
Articulen,
geslooten
ende
geac
-
cordeert
tusschen
de
Republijcque
van
Engelandt
ten
eenre,
en
de
Stadt
Amsterdam
in
’t
particulier
ter
andere
sijde,
dat
in
1650
veel
ergernis
gaf
in
amsterdamsche
regee
-
ringskringen
;
den
16
Augustus
verbood
het
gerecht
het
pamflet
en
loofde
1200
en
400
gulden
uit
voor
het
aangeven
van
den
schrijver
en
den
drukker.
De
haagsche
drukker
Willem
Breekeveld
werd
wegens
het
drukken
van
het
stuk
den
18
Januari
1651
te
Amsterdam
veroordeeld
tot
te
pronk
staan
en
geeseling.
Veel
bekender
is
gebleven
het
proces
van
den
befaamden
Spinozist
Adriaen
Koerbagh.
Nadat
zijn
Bloemhof
in
1668
reeds
was
opgehaald,
werd
nog
in
hetzelfde
jaar
de
vierschaar
over
hem
gespannen
ter
zake
van
zijn
Een
ligt
schijnende
in
duystere
plaatsen.
Door
verraad
wist
men
Koerbagh
in
handen
te
krijgen
en
nu
volgde
een
proces,
dat
eenig
is
inde
annalen
onzer
rechtspleging.
Koerbagh
werd
veroordeeld
tot
tien
jaren
tuchthuisstraf,
verbanning
voor
tien
jaren,
een
boete
van
4000
gulden
en
de
kosten
ad
2000
gulden.
In
dit
verband
is
ook
te
herinneren
aan
een
anderen
geestverwant
van
Spinoza,
Willem
Deurhoff.
Oorspronkelijk
was
hij
een
bestrijder
van
den
groo
-
ten
wijsgeer
geweest,
maar
had
al
strijdende
zooveel
van
zijn
tegenstander
over
-
genomen,
dat
hij
zelf
onder
de
verdenking
kwam
Spinozist
te
zijn.
Toen
de
araster
-
damsche
kerkeraad
hem
lastig
begon
te
vallen,
scheidde
hij
zich
van
de
kerk
af
en
ging
conventikelen
met
zijn
volgelingen
houden.
Tusschen
1708
en
1717
verklaarde
hij
zoo
in
394
bijeenkomsten
het
boek
Job.
Meer
dan
twintig
jaar
na
Deurhoff’s
dood
besloot
een
zijner
aanhangers,
J.
van
de
Velde,
dit
relaas
te
doen
drukken.
In
een
schilderswinkel
aan
de
Prinsengracht
tegenover
het
Amstelveld
werd
een
pers
geplaatst
en
de
druk
begonnen
van
Het
voorbeeld
van
verdraagzaamheid
onder
de
goddelijke
bezoekingen
vertoond
inde
uitlegging
en
verklaaring
van
het
boek
Job.
Toen
de
druk
van
het
tweede
deel
tot
vel
42
was
gevorderd,
kwam
alles
aan
het
licht.
De
drukker
werd
in
1741
veroordeeld
tot
3000
gulden
boete,
de
uitgever
tot
verban
-
ning
;
in
hooger
beroep
voor
schepenen
werden
zij
echter
door
den
bekenden
Her
-
mannus
Noordkerk
verdedigd
en
ten
slotte
vrijgesproken.
Ook
later
zijn
nog
heel
wat
boeken
te
Amsterdam
verboden.
Zeer
veel
geschrif
-
ten
van
en
over
de
Doelisten
werden
vervolgd
en
opgehaald.
Hoever
men
in
dezen
ging,
blijkt
wel
uit
het
vonnis
tegen
den
maker
van
den
Karmans
Kermis-wensch
van
1754,
een
zekeren
J.
Baroen.
Schepenen
ergerden
zich
aan
de
regels
Wier
burgers,
nooit
met
stof
noch
assche
te
bedekken,
Voor
geene
kar
van
’t
hof
als
laffe
vleijers
trekken.
en
veroordeelden
Baroen
tot
gevangenisstraf.
Dan
gaf
de
zoogenaamde
De-Wit
-
ten-oorlog
in
1757
weer
aanleiding
tot
allerlei
verbod
van
boeken.
Inde
latere
jaren
74