Tekstweergave van GA-1914_MB001_11001
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
i
ste
Jaargang
No.
10
October
1914
AMSTELODAMUM
MAANDBLAD
VOOR
DE
KENNIS
VAN
AMSTERDAM
ORGAAN
VAN
HET
GENOOTSCHAP
AMSTELODAMUM
STUKKEN
VOOR
REDACTIE
EN
ADMINISTRATIE
TE
ZENDEN
AAN
J.
W.
ENSCHEDÉ
-
HEERENGRACHT
68
AMSTERDAM
PRIJS
PER
JAARGANG
VOOR
NIET
LEDEN
FR.
PER
POST
f
2.
*
AFZONDERLIJKE
NUMMERS
f
0.20
*
VERBODEN
BOEKEN
TE
AMSTERDAM
Censuur
over
boeken
kende
de
Republiek
der
Geünieerde
Provinciën
evenmin
als
ons
tegenwoordig
koninkrijk.
Vandaar
dan
ook,
dat
men
hier
te
lande
ten
opzichte
van
de
drukpers
een
veel
grootere
mate
van
vrijheid
genoot
dan
men
elders
zelfs
voor
mogelijk
hield.
Men
volgde
het
juiste
beginsel,
dat
ook
in
dit
opzicht
ieder
voor
zijn
eigen
daden
verantwoordelijk
was,
maar
legde
tevens
dat
beginsel
aldus
uit,
dat
ieder
schrijver
en
drukker
de
risico
liep,
dat
zijn
geschrijf
en
zijn
drukwerk
geen
ge
-
nade
vond
inde
oogen
der
Overheid.
Preventieve
censuur
bestond
niet,
maar
repres-
1
sief
trad
men
niet
ongaarne
op.
Beklaagde
zich
een
gezant
over
onheusche
uitingen
over
zijn
vorst
of
zijn
regeering,
werden
de
predikanten
en
andere
kerkelijke
autori
-
teiten
geschokt
door
al
te
vrijzinnige
(ook
wel
loszinnige)
lectuur,
dan
waren
de
Staten
al
spoedig
gereed
en
bereid
een
bepaald
boek,
soms
een
geheele
categorie
van
boeken
te
verbieden.
Maar
er
moet
onmiddellijk
aan
-worden
toegevoegd,
dat
het
verbod
zeer
zelden
doel
trof
:
de
uitvoering
was
inden
regel
zoo
slap,
dat
wij
zoo
goed
als
alle
verboden
boeken
nog
kennen
en
hebben
en
dat
een
verboden
boek
meer
dan
eens
zonder
hinder
kon
worden
herdrukt.
De
aandacht
op
de
zaak
is
weer
gevestigd
door
het
onlangs
verschenen
elfde
deel
van
de
Bijdragen
tot
de
geschiedenis
van
den
nederlandschen
boekhandel,
uitgegeven
door
de
Vereeniging
ter
bevordering
van
de
belangen
des
boekhandels.
Het
is
getiteld
:
Verboden
hoeken
inde
Republiek
der
Vereenigde
Nederlanden.
Beredeneerde
Catalogus
door
dr.
W.
P.
C.
Knuttel
(’s-Gravenhage,
Martinus
Nijhoff).
Uit
den
aard
der
zaak
neemt
Amsterdam
ook
op
dit
terrein
een
eerste
plaats
in.
Niet
dat
het
gerecht
van
Amsterdam
zeer
geneigd
was
boeken
te
verbieden,
maar
in
Amsterdam
verschenen
veel
meer
boeken
dan
ergens
elders
inde
Republiek,
zelfs
meer
dan
in
alle
andere
steden
tezamen
;
uit
den
aard
der
dingen
werd
dus
de
amsterdamsche
boekhandel
zeer
dikwijls
dooreen
verbod
der
overheid
getroffen.
Het
zijn
natuurlijk
lang
niet
de
slechtste
boeken,
die
werden
verboden.
Behoudens
wat
obscoene
litteratuur
maakt
de
lijst
van
dr.
Knuttel
lang
geen
kwaad
figuur
;
wij
vinden
er
Voltaire
en
Rousseau
even
goed
in
als
Spinoza
en
Vondel,
als
De
la
Court
en
Vander
Capellen
tot
den
Pol,
als
Coornhert
en
Descartes.
Het
is
een
geruststellende
gedachte,
dat
al
dat
verbieden
zeer
weinig
heeft
uitgewerkt;
gedachten
zijn
nu
eenmaal
tolvrij.
Het
oudst
bekende
in
Amsterdam
verboden
boek
is
dat
van
G.
Vogelsang
Mz.,
Het
licht
der
Waerheit,
dat
van
1597
zal
zijn
;
de
schrijver,
die
met
de
verafschuwde
sociniaansche
denkbeelden
besmet
was,
werd
wegens
dit
boekje
te
Amsterdam
ge
-
vangen
gezet
en
daarna
uit
de
stad
verbannen,
terwijl
zijn
geschrift
verbrand
werd.
Het
laatste
te
Amsterdam
onder
de
Republiek
verboden
boek
was
de
Copia.
Exhi
-