Tekstweergave van GA-1914_MB001_11001

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
i ste Jaargang No. 10 October 1914 AMSTELODAMUM MAANDBLAD VOOR DE KENNIS VAN AMSTERDAM ORGAAN VAN HET GENOOTSCHAP AMSTELODAMUM STUKKEN VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE TE ZENDEN AAN J. W. ENSCHEDÉ - HEERENGRACHT 68 AMSTERDAM PRIJS PER JAARGANG VOOR NIET LEDEN FR. PER POST f 2. * AFZONDERLIJKE NUMMERS f 0.20 * VERBODEN BOEKEN TE AMSTERDAM Censuur over boeken kende de Republiek der Geünieerde Provinciën evenmin als ons tegenwoordig koninkrijk. Vandaar dan ook, dat men hier te lande ten opzichte van de drukpers een veel grootere mate van vrijheid genoot dan men elders zelfs voor mogelijk hield. Men volgde het juiste beginsel, dat ook in dit opzicht ieder voor zijn eigen daden verantwoordelijk was, maar legde tevens dat beginsel aldus uit, dat ieder schrijver en drukker de risico liep, dat zijn geschrijf en zijn drukwerk geen ge - nade vond inde oogen der Overheid. Preventieve censuur bestond niet, maar repres- 1 sief trad men niet ongaarne op. Beklaagde zich een gezant over onheusche uitingen over zijn vorst of zijn regeering, werden de predikanten en andere kerkelijke autori - teiten geschokt door al te vrijzinnige (ook wel loszinnige) lectuur, dan waren de Staten al spoedig gereed en bereid een bepaald boek, soms een geheele categorie van boeken te verbieden. Maar er moet onmiddellijk aan -worden toegevoegd, dat het verbod zeer zelden doel trof : de uitvoering was inden regel zoo slap, dat wij zoo goed als alle verboden boeken nog kennen en hebben en dat een verboden boek meer dan eens zonder hinder kon worden herdrukt. De aandacht op de zaak is weer gevestigd door het onlangs verschenen elfde deel van de Bijdragen tot de geschiedenis van den nederlandschen boekhandel, uitgegeven door de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels. Het is getiteld : Verboden hoeken inde Republiek der Vereenigde Nederlanden. Beredeneerde Catalogus door dr. W. P. C. Knuttel (’s-Gravenhage, Martinus Nijhoff). Uit den aard der zaak neemt Amsterdam ook op dit terrein een eerste plaats in. Niet dat het gerecht van Amsterdam zeer geneigd was boeken te verbieden, maar in Amsterdam verschenen veel meer boeken dan ergens elders inde Republiek, zelfs meer dan in alle andere steden tezamen ; uit den aard der dingen werd dus de amsterdamsche boekhandel zeer dikwijls dooreen verbod der overheid getroffen. Het zijn natuurlijk lang niet de slechtste boeken, die werden verboden. Behoudens wat obscoene litteratuur maakt de lijst van dr. Knuttel lang geen kwaad figuur ; wij vinden er Voltaire en Rousseau even goed in als Spinoza en Vondel, als De la Court en Vander Capellen tot den Pol, als Coornhert en Descartes. Het is een geruststellende gedachte, dat al dat verbieden zeer weinig heeft uitgewerkt; gedachten zijn nu eenmaal tolvrij. Het oudst bekende in Amsterdam verboden boek is dat van G. Vogelsang Mz., Het licht der Waerheit, dat van 1597 zal zijn ; de schrijver, die met de verafschuwde sociniaansche denkbeelden besmet was, werd wegens dit boekje te Amsterdam ge - vangen gezet en daarna uit de stad verbannen, terwijl zijn geschrift verbrand werd. Het laatste te Amsterdam onder de Republiek verboden boek was de Copia. Exhi -