Tekstweergave van GA-1914_MB001_07002
Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM
lijksche
behoefte
heeft
weten
in
te
voeren,
een
product
dat
met
reusachtige
snelheid
om
zich
heen
heeft
gegrepen,
zich
onwrikbaar
een
eerste
plaats
heeft
veroverd
inde
industrie,
inde
huishouding,
in
het
dagelijksch
leven.
De
geheimzinnige
wijze,
waarop
de
electriciteit
wordt
opgewekt
draagt
er
niet
toe
bij,
een
bezoek
aan
een
electriciteits-fabriek
voor
den
oningewijde
interessant
te
doen
zijn.
Ineen
weverij
begint
men
met
den
ruwen
draad
en
langzamerhand
in
geleidelijke
opeenvolging
van
bewerkingen
ziet
men
hieruit
worden
het
katoen
of
linnen,
dat
wij
herkennen
uit
het
dagelijksch
leven;
niet
zoo
inde
electriciteits-fabriek.
hier
springen
als
eerste
indruk
een
paar
gonzende
machines,
een
grooter
aantal
sissende
stoomketels
in
’t
oog,
dit
alles
bewaakt
door
uiterst
weinig
personeel,
dat
niet
den
indruk
maakt
van
het
erg
drukte
hebben
en
toch
verwerken
deze
lieden
voor
dui
-
zenden,
tienduizenden,
honderdduizenden
guldens
aan
kolen
per
jaar
;
toch
waken
deze
enkelen
over
belangen
van
de
geheele
stad,
doen
de
motoren
inde
fabrieken
snorren,
de
lichten
bij
avond
branden,
enz.
Bij
goed
begrijpen
van
het
geheele
procédé
is
alles
even
interessant,
hoewel
minder
duidelijk,
minder
tastbaar
begrijpelijk
als
de
even
genoemde
weverij.
Juist
omdat
men
eenig
begrip
dient
te
hebben
van
de
wijze,
waarop
de
electriciteit
wordt
opgewekt
is
het
noodig,
dat
men
vóór
de
bezichtiging
van
de
fabriek
eenigszins
is
ingelicht
en
dit
wil
ik
nu
met
een
enkel
woord
beproeven.
Zooals
reeds
gezegd
kan
men
niet
met
zekerheid
zeggen
wat
electriciteit
is;
waar
-
schijnlijk
is
het
een
stof
in
zoo
fijn
verdeelden
toestand,
dat
het
metalen
als
koper
enz.
gemakkelijk
kan
doordringen,
en,
zoo
hiertoe
inde
gelegenheid
gesteld,
dit
doet
met
een
snelheid,
welke
haar
7
maal
om
de
aarde
zou
voeren
in
één
secunde.
Het
is
niet
onmogelijk
dat
deze
stof
zelfs
is
de
eenige
oerstof,
waaruit
de
elementen,
ons
uit
de
chemie
bekend,
zijn
opgebouwd
en
hierop
doelde
de
groote
Sir
Oliver
Lodge,
toen
hij
reeds
jaren
geleden
ineen
toespraak
tot
zijn
studenten
zeide
:
„Ja
het
is
niet
onmogelijk
dat
het
een
Uwer
is
weggelegd
inde
toekomst
de
wereld
te
toonen
hoe
uiteen
gebroken
schoteltje
honderden
en
duizenden
paardekrachten
zijn
vrij
te
maken
.
Maar
zoo
ver
zijn
we
nog
niet
en
in
plaats
vaneen
gebroken
theeservies
gebruiken
wij
in
Amsterdam
nog
steeds
steenkolen
en
dat
in
niet
onbelangrijke
hoeveelheden.
De
electriciteit
is
namelijk,
en
dit
weten
wij
met
groote
zekerheid,
een
vorm
van
arbeidsvermogen
evenals
de
warmte,
welke
inde
steenkool
is
opgehoopt
zulks
is,
en
nu
bestaat
de
electriciteits
opwekking
alleen
uiteen
vormsverandering
van
energie
namelijk
door
het
omzetten
van
warmte
in
electriciteit.
De
energie
laat
zich
toch
inden
vorm
van
electriciteit
zeer
gemakkelijk
en
over
zeer
lange
afstanden
vervoeren
en
leent
er
zich
bij
uitstek
toe
weder
omgezet
te
worden
in
warmte
die
uwe
lamp
doet
gloeien,
uw
theewater
aan
de
kook
brengt,
uw
huis
door
middel
van
uwe
electrischen
kachel
verwarmt
of
in
beweegkracht,
die
uw
motor
doet
snorren,
uw
lift
op
en
neer
beweegt,
etc.
Om
nu
de
warmte
tot
electriciteit
om
te
vormen
dient
de
eerste
vrijgemaakt
te
worden
en
dit
geschiedt
door
de
steenkool
te
verbranden
inde
ketelvuren.
Het
water
inde
ketels
neemt
nu
de
vrijgekomen
warmte
op.
Inden
vorm
van
stoom
voert
het
water
de
warmte
nu
naar
de
stoommachine
of
turbine,
welke
een
gedeelte
der
warmte
omzet
in
arbeidsvermogen
van
beweging
d.w.z.
doet
de
machine
draaien,
deze
drijft
op
haar
beurt
de
electriciteit-opwekker
of
dynamo,
waardoor
het
arbeidsvermogen
van
beweging
weder
in
electriciteit
wordt
omgevormd.
De
afgewerkte
stoom
verlaat
de
machine
wordt
weder
tot
water
gecondenseerd
door
afkoeling,
waarna
dit
water
wederom
naar
de
ketels
wordt
geperst
om
andermaal
dienst
te
doen
als
drager
van
nieuw
aangevoerde
warmte.
42