Tekstweergave van GA-1914_MB001_07002

Deze tekst is automatisch getranscribeerd en kan fouten bevatten.
AMSTELODAMUM lijksche behoefte heeft weten in te voeren, een product dat met reusachtige snelheid om zich heen heeft gegrepen, zich onwrikbaar een eerste plaats heeft veroverd inde industrie, inde huishouding, in het dagelijksch leven. De geheimzinnige wijze, waarop de electriciteit wordt opgewekt draagt er niet toe bij, een bezoek aan een electriciteits-fabriek voor den oningewijde interessant te doen zijn. Ineen weverij begint men met den ruwen draad en langzamerhand in geleidelijke opeenvolging van bewerkingen ziet men hieruit worden het katoen of linnen, dat wij herkennen uit het dagelijksch leven; niet zoo inde electriciteits-fabriek. hier springen als eerste indruk een paar gonzende machines, een grooter aantal sissende stoomketels in ’t oog, dit alles bewaakt door uiterst weinig personeel, dat niet den indruk maakt van het erg drukte hebben en toch verwerken deze lieden voor dui - zenden, tienduizenden, honderdduizenden guldens aan kolen per jaar ; toch waken deze enkelen over belangen van de geheele stad, doen de motoren inde fabrieken snorren, de lichten bij avond branden, enz. Bij goed begrijpen van het geheele procédé is alles even interessant, hoewel minder duidelijk, minder tastbaar begrijpelijk als de even genoemde weverij. Juist omdat men eenig begrip dient te hebben van de wijze, waarop de electriciteit wordt opgewekt is het noodig, dat men vóór de bezichtiging van de fabriek eenigszins is ingelicht en dit wil ik nu met een enkel woord beproeven. Zooals reeds gezegd kan men niet met zekerheid zeggen wat electriciteit is; waar - schijnlijk is het een stof in zoo fijn verdeelden toestand, dat het metalen als koper enz. gemakkelijk kan doordringen, en, zoo hiertoe inde gelegenheid gesteld, dit doet met een snelheid, welke haar 7 maal om de aarde zou voeren in één secunde. Het is niet onmogelijk dat deze stof zelfs is de eenige oerstof, waaruit de elementen, ons uit de chemie bekend, zijn opgebouwd en hierop doelde de groote Sir Oliver Lodge, toen hij reeds jaren geleden ineen toespraak tot zijn studenten zeide : „Ja het is niet onmogelijk dat het een Uwer is weggelegd inde toekomst de wereld te toonen hoe uiteen gebroken schoteltje honderden en duizenden paardekrachten zijn vrij te maken . Maar zoo ver zijn we nog niet en in plaats vaneen gebroken theeservies gebruiken wij in Amsterdam nog steeds steenkolen en dat in niet onbelangrijke hoeveelheden. De electriciteit is namelijk, en dit weten wij met groote zekerheid, een vorm van arbeidsvermogen evenals de warmte, welke inde steenkool is opgehoopt zulks is, en nu bestaat de electriciteits opwekking alleen uiteen vormsverandering van energie namelijk door het omzetten van warmte in electriciteit. De energie laat zich toch inden vorm van electriciteit zeer gemakkelijk en over zeer lange afstanden vervoeren en leent er zich bij uitstek toe weder omgezet te worden in warmte die uwe lamp doet gloeien, uw theewater aan de kook brengt, uw huis door middel van uwe electrischen kachel verwarmt of in beweegkracht, die uw motor doet snorren, uw lift op en neer beweegt, etc. Om nu de warmte tot electriciteit om te vormen dient de eerste vrijgemaakt te worden en dit geschiedt door de steenkool te verbranden inde ketelvuren. Het water inde ketels neemt nu de vrijgekomen warmte op. Inden vorm van stoom voert het water de warmte nu naar de stoommachine of turbine, welke een gedeelte der warmte omzet in arbeidsvermogen van beweging d.w.z. doet de machine draaien, deze drijft op haar beurt de electriciteit-opwekker of dynamo, waardoor het arbeidsvermogen van beweging weder in electriciteit wordt omgevormd. De afgewerkte stoom verlaat de machine wordt weder tot water gecondenseerd door afkoeling, waarna dit water wederom naar de ketels wordt geperst om andermaal dienst te doen als drager van nieuw aangevoerde warmte. 42